71. Pocung
1.
Datan mawi cariyosan kesahipun | Jayèngrêsmi nama | kalunta prapta ing ngriki |
tan kapanggih wartos kewala tan angsal ||
2.
Ariulun sru trêsna mring kadangipun | datan kêna pisah | wasana tinilar anis |
datan kêna pinênggak dènnya ngupaya ||
3.
Kyai Umbul duk myarsa asru gêgêtun | aris aturira | anggèr dèn santosèng galih
| rakapara ing mangke taksih raharja ||
4.
Karsaning Hyang ing mangke dèrèng panuju | sang dyah angandika | kaki dadi
maksih urip | kakang Jayèngrêsmi kang ingsun upaya ||
5.
Sukur-sukur jangji tan tumêkèng lampus | salawaseneya | kaki besuk rak
kapanggih | Umbul matur inggih makatên èstunya ||
6.
Ulun atur sugata sawontênnipun | pan namung lumayan | minangka jampi kalantih |
radyan (n)dhêku kalihnya wus samya nadhah ||
7.
Wusnya rampung linorodkên Buras sampun | kacung (n)dika nadhah | sampun mawi
isan-isin | lêbaring kang nêdha wanci surup surya ||
8.
Wus ginantyan tranggana abyor kadulu | mangsanya katiga | sumilak ing ngawiyati
| jumalêgur swaranya arga Lamongan ||
9.
Radyan (n)dangu punapi ingkang karungu | Ki Umbul Sadyana | umatur pucaking
ardi | wontên kawah anyêmburakên dahana ||
10.
Langkung sae tiningalan saking dhanu | ing wingking punika | saking dhusun
botên têbih| Tirtamaya cêtha layanganing arga ||
11.
Sang dyah rara matur kakang aku milu | Ki Umbul Sadyana | miwah tamunira kalih
| wus umentar prapta tepining talaga ||
12.
Dhanu agung Tirtamaya jro kalangkung | angalangut wiyar | pungkasan têpi kang
sisih | kawistara têka lambunging prawata ||
13.
(n)Dêdêr mancut lir kukusan adêgipun | wayanganing arga | ngalela nèng tlaga
kèksi | nyêmburakên dahana saking ing kawah ||
14.
Wêdaling pyu tinon lir puspita arum | sumêmbur tan kêndhat | sumêbar ing
ngawiyati | tumurunnya lir pendah jawah dahana ||
15.
Rênèng kalbu radyan miwah sang rêtnayu | tan ngêmungkên ingkang | katingal ing
ngawiyati | asri tinon layangan kang nèng talaga ||
16.
dadya jumbuh ngandhap nginggil sêkar latu | katêmbèn kalihnya | umiyat wêdaling
api | tanpa kêmba karya ascaryaning driya ||
17.
Nèng têpining talaga sadalu muput | sadaya tan nendra | (n)dungkap wanci pajar
gidib | radyan amit maring Ki Umbul Sadyana ||
18.
Aksamanta kaki marang jênêngingsun | rèhning wus raina | kula lajêng saking
ngriki | (n)dumugèkkên ing lampah ngupaya kadang ||
19.
Ki Sadyana matur anggèr yèn panuju | wangsula mring wisma | pun nini wus
nyadhiyani | sasarapan sakawontênanning arga ||
20.
Inggih kaki sangêt ing panrimahulun | pasihanta mring wang | nanging (m)bujêng
mumpung enjing | Kyai Umbul (n)dhêku umatur sumangga ||
21.
Ulun matur pamudya rahyuning laku | ywa na kara-kara | inggih kaki sami-sami |
ingkang kantun manggiha suka raharja ||
22.
Sampun linggar saking ing Lamongan gunung | lajêng lampahira | ruruntungan
lawan ari| katri Buras nèng wuntat datan atêbah ||
23.
lampahipun nèng ngênu datan winuwus | prapta padhukuhan | Kandhangan sukuning
wukir | ing Sêmèru talatah nagri Lumajang ||
24.
Kèndêl ana sangandhaping mandira gung | ing têpining sêndhang | sang dyah
cawuk-cawuk warih | sarwi anon wadêr bang kang gung liwêran ||
25.
Tan karasa rapuning sariranipun | kasêngsêm myat mina | bayak molahakên dhiri |
èsthanira manêmbrama mring sang rêtna ||
26.
Tan pantara dangu pangagênging dhukuh | ing Kandhangan prapta | kakasih Sèh
Amongbudi | lajêng sasalaman kalawan rahadyan ||
27.
Sawusipun jawab asta Ki Sèh matur | kula nilakrama | sang adi sintên kakasih |
lawan saking pundi kawijilannira ||
28.
Ngandika rum rahadyan mangsuli wuwus | kula Jayèngsêkar | saking nagari Garêsik
| ingkang wontên têpining sêndhang punika ||
29.
Kadang-ulun Rancangkapti namanipun | kalunta ngupaya | kadang sêpuh ingkang
anis | Radèn Jayèngrêsmi tumêkèng samangkya ||
30.
Dèrèng pangguh warta kewala tan antuk | paman sintên nama | anggèr kang sarju
mastani| Amongbudi pinisêpuhing Kandhangan ||
31.
Karannipun Sèh Kandhangan ing Sêmèru | kalamun sêmbada | putrakula myang kang
rayi | kaparênga kampir dhumatêng wismamba ||
32.
Anglêrêpna sarira ingkang arapuh | têmbe yèn wus tingkas | sumangga ingkang
kinapti | turnya radyan ulun andhèrèk-sakarsa ||
33.
Amung rarenipun dèrèng kula tantun | rara paran karsa | pamintane Amongbudi |
iya kakang prayoga kampir ing desa ||
34.
Amongbudi kalangkung sukaning kalbu | radyan sakaliyan | wus kerit mring
dhukuhnèki| praptèng wisma ngalêmpakkên kulawarga ||
35.
Rabinipun kinèn asasaji gupuh | gantèn wedang kahwa | gula siwalan rum manis |
dhadhaharan sêkul myang ulam-ulaman ||
72. Dhandhanggula
1.
Kawarnaa dènnira sasaji | wus samêkta gya lumadyèng ngarsa | tinata
katharèk-tharèk | Sèh Amongbudi matur | dhuh nak anggèr bilih marêngi | pun
bapa tur sugata | ing sawontênnipun | saèstu kirang mirasa | rèh parêdèn
samukawis sarwa langip | amung karana Allah ||
2.
Inggih paman nadyan nêmbe prapti | raosing tyas wus lêlanan lama | têka tan na
pakèwêde| Amongbudi gumuyu | pan kakênan sabda sang pêkik | rahadyan sakaliyan
| anadhah pikantuk| riwussira cinarikan | linorodkên mring Ki Buras wus abukti
| tutuk dènnira nadhah||
3.
Amongbudi ngancarani malih | lah punika pamangsêg dhaharan | wedang kahwa êsês
gantèn | Jayèngsari andhêku | kono yayi sasambèn linggih | wus samya
dhadhaharan | sakaparêngipun | rahadyan aris tatanya | arga pundi kang mawa
kukus kaèksi | Sèh Among aturira ||
4.
Ing Sêmèru pucaking kang ardi | mawi kawah dalu lawan siyang | (n)dalêdêg mêdal
kukuse | mung asring-asring nyêmbur | ngêdalakên latu ananging | tan karya
kasangsaran | nahan wanci surup | baskara ginantyan wulan | wanci Mahrib
tinêmbang kênthongannèki | pra santri kathah prapta ||
5.
Samya ngambil kang toya astuti | marang masjid amaca salawat | adan kèndêl
sadayane | bakda adan gya laju | sunat Mahrib dwi rêkangati | anulya kinamadan
| ngangkat Mahrib pêrlu | Sèh Among kang dadya imam | radyan makmum sira Nikèn Rancangkapti | nèng pawèstrèn makmuman ||
6.
Lan sakèhe para santri èstri | têkèng waktu Ngisa wussing bakda | sampêt puji
myang dongane | sang dyah anulya wangsul | nunggil lawan rakanirèki | eca
alêlênggahan | nèng srambining tajug | Rancangkapti (n)dangu Buras | kathik mau
tan milu salat sirèki | Buras matur manêmbah ||
7.
Wussing wulu gya kabêlêt ngising | wussing cewok wulu atop batal | sêmanging
tyas cariyose | atop sudaranipun | lawan sarip ning mêdal nginggil | saking
pamanah kula | wontên èmpêripun | sabên wadhuk kula sêbah | botên ngêntut mung
glègèkên wanti-wanti | si sêbah têka mayar ||
8.
Mongbudi mèsêm ngandika aris | bagus Buras glègèk datan dadya | ambatallakên wulune
| rahadyan ngandika rum | Buras sira matura kyai | êndi kang dadya ganggam |
tanggap majêng matur | dhuh Kyai Sèh saèstunya | ingkang dadya wênang mokale
wulèki | lawan ingkang sêmbahyang ||
9.
Ulun dèrèng uninga sayêkti | amung ilu-ilu ing ngakathah | kula nyuwun sajatose
| Amongbudi lingnya rum | iya kacung luwih utami | rasanan bab agama | wênang
mokalipun | tinimbang lan nyatur liyan | kagêm cagak lalênggahan sawatawis |
batalle wulu lima ||
10.
Ingkang dhingin mêtu marga kalih | nguyuh ngêntut ngising sasaminya | pindho
turu nganti suwe | tan têtêp lungguhipun | ping tri ayan mêndêm lan baring |
ping catur gêpok janma | kang lèn mukrimipun | rinabèn kêna kèn wênang | kaping
lima (ng)gêpok dakar jubur parji |
sunating wulu lima ||
11.
Dhingin masuh tangannya kakalih | pindho kêmu ping tri ngumbah karna | kaping
catur angingsêp we | dene ping limanipun | ngusap sirah myang githoknèki |
pêrlune wulu apan | nênêm prakarèku | ingkang dhingin iku niyat | kapindhone
masuh rai kang waradin | ping têlu masuh asta ||
12.
Tuwin sikut kanan ingkang dhingin | kaping catur masuh bun-êmbunan | kalima
masuh sukune | karo wit saka dhêngkul | ingkang têngên uga kang dhingin |
anulya ingkang kiwa | tartib nênêmipun | rut-urut kang wus kawêdhar | ywa
tumpang so bataling salat winarni | pan sawêlas prakara ||
13.
Ingkang dhingin batal wulunèki | dwi katiban najis kaping tiga | apan kêbuka
murate | kaping catur anginum | kaping lima mangan angêmil | kaping nêmme
caturan | kaping pitunipun | ngamal ingkang kathah-kathah | nuli-nuli kaping
wolunipun nênggih | apan gumuyu suka ||
14.
Kaping sanga mungkur keblat nênggih | ping sadasa rukun winuwuhan | lir rukun
mindho pamine | kaping sawêlassipun | ngèngêtakên rukukirèki | lir rukuk
sadurungnya | ihtidal puniku | mungguh êsahing sêmbahyang | pan wowolu amintir
ingkang rumiyin | dwi wruh pêrluning salat ||
15.
Katri bisa (m)bedakkên parluning | kaping catur wruh anjinging wêkdal | lima
nutupi urate | madhêp keblat nêm ipun | kaping pitu
awake suci | ping wolu suci uga | sasandhangannipun | panggonan lawan driyanya
| de pêrluning salat wolulas winilis | kang dhingin iku niyat ||
16.
Ping dwi Takbiratul-ekram katri | ngadêg catur amaca Patekah | apan rukuk ping
limane | tumaninah nêmmipun | kaping pitu ihtidal nênggih | ping wolu tumaninah
| ihtidal wussipun | sujud ingkang kaping sanga | ping sadasa tumaninah jro
sujudi | ingkang kaping sawêlas ||
17.
Lungguh antarane sujud kalih | kaping rolas lungguh tahyat awal | ping triwlas
tumaninahe | antaraning dwi sujud | ping patblas lungguh tahyat akhir | ping
limalas salawat | ing Jêng Gusti Rasul | ana ing lungguhe tahyat | ingkang
akhir kaping nêmbêlasse tartip | urut-urut artinya ||
18.
Ping pitulas pan mualat nênggih | jangkêp ping wolulas awèh salam | lah iku
wênang mokale | sêmbahyang lawan wulu | Buras matur sangêt kapundhi | ananging
dèrèng apal | mêngko dèn mut-emut | kalawan mapan tilêman | wanci lingsir ratri
sang dyah nulya guling | nèng wingkinge kang raka ||
19.
Buras ngadhag-adhag andrêmimil | ngapalakên prêluning sêmbahyang | tan tutug
anulya ngorok | sêsênggoran ngalindur | galègèkên nora (m)batali | sanake
ngaping tiga | lan sikaki antut | kêclap-kêclap sasênggoran | radyan mèsêm Ki
Among umatur aris | prayogi sasareyan||
20.
Inggih paman mangke sawatawis | paman kewala aso ing wisma | Amongbudi wusnya
lèngsèr | rahadyan apitêkur | têka wanci ing pajar gidib | sang dyah wungu
tatanya | kakang isih lungguh | wangune datan anendra | lagi bae rara
(ng)goningsun ngalilir | kakang gugahên Buras ||
21.
Wusnya tangi mring balumbang sami | asusuci ngambil toya kadas | Ki Wisma marêk
ngarsane | suwawi anggèr waktu | samya Subuh Ki Sèh ngimami | wus bakda
pupujiyan | lawan donga Subuh | paragade kang pandonga | ngandika lon radyan
mring Sèh Amongbudi | paman ulun aliman ||
22.
(n)dumugèkkên lampah mupung enjing | mugi sampun kirang pangaksama | mring
kawula sadayane | Sèh Among aturipun | ulun dhèrèkakên basuki | lawan atur
lêmêngan | ulam miwah sêkul | sambêl windu kacangcina | kagêm sangu bilih
arinta kalantih | rèh tambuh kang sinêdya ||
23.
Wedang kahwa salodhong miranti | radyan matur sangêt panrimèngwang | paman
Among papasihe | pinaringakên sampun | mring Ki Buras wus dènprantèni | ri
wusira samêkta | sasalaman gupuh | rahadyan anulya linggar | lawan ari Buras
nèng wingking anyangking | lodhong cacah sakawan ||
24.
Ngling wuh têmên gonku (ng)gawa iki | yèn manggunga dak cangking kewala |
pasthine bauku theyol | sang dyah nyêlaki gupuh | lah gendhongên bae ya uwis |
bêntingmu uculana | lodhong papat sampun | ginendhong marang ki Buras |
sakaliyan lêpas dènnira lumaris | saking Bangil mangetan ||
25.
Sakalangkung rêkasèng lumaris | tan cinatur laminya nèng marga | uwus angambah
sukune | ing Argapura gunung | ngalèr ngetan sumêngkèng ardi | kathah kang sato
wana | samya tutut-tutut | manjangan kidang andaka | anèng marga sêmu wêlas
aningali | marang kang andon lampah ||
26.
Mêrak ngigêl kadya têdah margi | satawana lumampah nèng ngarsa | bayak kalawan
kuthuke | sang dyah karenan (n)dulu | dadya supe lungkrahing dhiri | kasêngsêm
dènnya mulat | asrining kang taru | myang kathahing satowana | miwah paksi sung
swara kalanya ratri | lèrèh nèng padhusunan ||
27.
Dupi prapta lambunging kang ardi | saking mandrawa asri kawuryan | Jèngsari lon
andikane | rara lamun panuju | kampir dhukuh ingkang kaèksi | anglêrêpkên
sarira | lawan yèn kapranggul | kakangmas manawa ana | tan anane ngupaya
patakon maring | janma kang wus utama ||
28.
Kakang iya kalangkung prayogi | kawarnaa wiku Argapura | Sèh Wahadad paparabe |
tan samar ing pandulu | lamun ana putra lan putri | ayun sumêngkèng arga |
cinipta wus rawuh | anèng ngarsane sang tapa | dhuh bageya Jayèngsari
Rancangkapti | ana ing ngarsaningwang ||
29.
Jayèngsari Nikèn Rancangkapti | kagyat ing tyas dene sang pandhita | wus uning
mring sarirane | mangênjali umatur | kang timbalan sang maha yogi | langkung
kalingga murda | Sèh Wahdat lingnya rum | aywa eraming wardaya | satuhune
ingsun apan andarbèni | kabèh kuwasaning Hyang ||
30.
Paranbaya karsanira kaki | dene lawan arinta wanudya | têka kasasar marene |
apa kang sira ruruh | radyan nêmbah turira aris | sèstu tan kasamaran | maring
badanulun | sang tapa mèsêm lingira | têka bênêr aturira marang mami | lamun
tan mangkonoa ||
31.
Nora parlu mahas ing asêpi | sira kulup lawan sira rara | padha rêrêpa ing kene
| lamun wus wêktunipun | alinggara saka ing ngriki | sarèhning tanpa rowang |
nggoningsun susuguh | manut klêthêking driyanta | parmaning Hyang manawa banjur
nganani | nyatane kamurahan||
32.
Radyan lawan ari sru kapengin | bukti sêkul pulên panggang pudhak | jangan
mênir pêcêl dhere | dhèndhèng manjangan gêpuk | lalap sladri cambah kêmangi |
dhaharan carabikang | koci mêndut timus | Buras (ng)gagas sêkul gaga | blênyik
putih pêcêl iso myang sêmanggi | dhèndhèng pêndhul maesa ||
33.
Sang awiku angandika kaki | lan arinta maranga ing wisma | dhahara apa anane |
Buras mengo (n)drêkukul | ngunandika ya talah kyai | têgêl-têgêle tawa | dene
sêpi samun | tan ana banèke janma | (n)dadak tawa sing dipangan apa angin | Sèh
Wahdat mèsêm lingnya ||
34.
Buras age maranga ing panti | tilikana lamun wus samêkta | matura (n)daramu
radèn | ki Buras nêmbah mundur | dupi mlêbêt sajroning panti | sêkul ulam
dhaharan | gumêlar pinatut | wadhahe myang dènnya nata | tambah ngungun dene
(ng)gonira kapengin | abukti sêkul gaga||
35.
Saklêthêking nala amêpêki | sru gêgêtun dènnya mengo ngiwa | sakala langkung
ajrihe | cangkêlak nulya wangsul | makidhupuh matur sang pêkik | bêndara kang
timbalan | sang adi pukulun | paduka kinèn adhahar | wontên panti punika sampun
miranti | kawula ingkang nata||
36.
Kulup rara dhahara kêriyin | Buras bae kang angladènnana | katiganya sampun
lèngsèr | praptèng wisma sru ngungun | mangunahe janma linuwih | Ki Buras
latah-latah | kula sangêt ngungun | wontênipun sêkul gaga | blênyik dhèndhèng
pêcêl iso myang sêmanggi | punika gagas kula ||
37.
Langkung nikmat munpangating bukti | linorodkên mring Buras sadaya | cèplês tan
ana turahe | marêm sadayanipun | samya wangsul marêg sang yogi | nahan
salaminira | nèng Argapurèku | mung raos nikmat munpangat | mênênging tyas
madhêp èngêt ing Hyang Widdhi | dadya brangta ing Suksma||
73. Asmaradana
1.
Jayèngsari Rancangkapti | tan mantra lamun dhatêngan | wus kadya putrane dhewe
| Sèh Wahdat ngandika mring dyah | èh rara putraningwang | dèn wêruh maring Hyang
Agung | iku wajibing kawula ||
2.
Wruhana Dating Hyang Widdhi | Sipate miwah Asmanya | apa dene Apêngale |
ananing Hyang iku Êsa | tan ana kang akarya | tan warna rupa dinulu | lan Êsa
Apngaling Suksma ||
3.
Nganakakên bumi langit | sabda Kun sampun gumêlar | saisining jagad kabèh | ni
rara matur ing rama | ing pundi (ng)gèn uninga | kang manah dèrèng dumunung |
pae ananing kawula ||
4.
Amba sampun ngudanèni | mênggah Dat Sipating Allah | Asma lawan Apêngale | ing
pundi margane wikan | suka sang maha tapa | myarsa ature kang sunu | aris
wijiling wacana ||
5.
Iya wajibing ngaurip | yèn wis wayahe diwasa | ngawruhana ing Hyang Manon |
wajibe lawan kang mokal | miwah jaise pisan | iya asipat rong puluh | margane
sira waspada ||
6.
Sipat wujud ingkang dhingin | têgêse wujuda iya | pasthi kalamun anane | ya
kaananing Pangeran | iku sipat Napsiyah | mung sawiji aran wujud | kapindhone
sipat Kidam ||
7.
Maknane Kidamma dhingin | [...Kirang
satunggal gatra: 8a...] | tan ana (n)dhingini manèh | dhingin lan kawitan ora
| sadurunge dumadya | bumi langit awang-uwung | Loh Kalam pan durung ana ||
8.
Atanapi Ngaras-kursi | Allah Tangala wus ana | iku Kidam kang jatine | arane
sipat Salbiyah | wilangane lilima | Baka langgêng têgêsipun | ananing Hyang
tanpa wêkas ||
9.
Sasirnaning bumi langit | kaanane Hyang tan owah | ya Salbiyah ping têlune |
iya sipat Mukalapah | lil kawadis têgêsnya | ananing Hyang Maha Luhur | prabeda
lawan kang anyar ||
10.
Anane anyar kinardi | saking ora dadi ana |
kalamun rinusak kabèh | padha mulih marang ora | sarupane kang anyar | sejene lawan Hyang
Agung | anane tanpa wêkasan ||
11.
Wal kiyamu binapsihi | têgêse anane Allah | jumênêng Anane dhewe | tanpa padha
ingkang anyar | ana lawan kinarya | Salbiyah ping limanipun | aran sipat Wahdaniyat
||
12.
Maknane Wahdaniyati | Dating Allah iku Êsa | Sipat miwah Apêngale |
ing Pangeran iku Êsa | têgêse Dating Êsa | pan ora sungsun Hyang Agung | dening
Êsa-ning Apêngal ||
13.
(n)Dadèkakên bumi langit | lawan saisine pisan | karyane ora kapindho | mokal
lamun kapindhoa | anane tanpa arah | tan ênggon ngisor myang (n)dhuwur | nora
kacakra ing driya ||
14.
Wus ganêp lilima uni | kang aran sipat Salbiyah | kanêm lawan Napsiyahe | ana
maning sipating Hyang | sipat Mangani rannya | wiwilangane pipitu | ingkang
dhingin sipat Kodrat||
15.
Iya Kodrating Hyang Widdhi | têgêse Kodrat kuwasa | nganakakên ing orane |
angorakakên kang ana | dene sipat Iradat | têgêse karsa Hyang Agung |
anganakakên kang anyar ||
16.
Sakèhing titah pinasthi | gêdhe cilik ciyut amba | saking Iradating Manon | ana
maning sipating Hyang | ngèlmu wastaning sipat | ngawikani makna ngèlmu | wêruh
datan kasamaran ||
17.
Pira-pira aling-aling | tan samar osiking titah | Allah ngawikani kabèh | lawan
malih sipat Kayat | maknane iku gêsang | iya uriping Hyang Agung | urip tan
kalawan nyawa ||
18.
Sarupane kang dumadi | uripe sarta lan nyawa | padha kêna pati kabèh | Allah
tan kêna ing pêjah | dene ta sipat Samak | amiyarsa têgêsipun | pamiyarsaning
Pangeran ||
19.
Tan samar myarsa ing dhiri | tan awarana miyarsa | sipat Basar ing maknane |
Allah ningali sa-alam | ora kalawan netra | tan samar saisinipun | iku Basaring
Pangeran ||
20.
Yaiku sipat Mangani | ganêpe pipitu alam | sipat Kalam ing têgêse | Allah
Tangala ngandika | datan sarana lathi | ganêpe sipat rongpuluh | sipat
Maknawiyah rannya ||
21.
Padha lan sipat Mangani | pipitu têtêp-têtêpan | sipat Kadiran dhingine |
Muridan katri Ngalimun | kacatur sipat Kayat | Samingan ping gangsalipun |
kanêm kang sipat Basiran ||
22.
Mutakaliman (n)jangkêpi | jangkêpira kalihdasa | amung sipat Kayat kuwe | tan
ana kang tinaklukan | tanapi dadi sabab | sarupane sipat iku | kasaratan sipat
Kayat ||
23.
Kayun têgêse kang urip | iku sipat Maknawiyah | dadi rongpuluh gênêpe | sipat
ingkang padha kocap | kabèh wujuding Allah | iya kang sipat rong puluh | nini
sira kawruhana ||
24.
Lawan kawruhana maning | liding sipat kalihdasa |
liding Kula lawanane | wajibe kalawan mokal | dening ananing Allah | Maha Suci wastanipun | ing Ajal lawan ing
Abad ||
25.
Liding sipat kalihdesi | yaiku mokaling Allah | ngadamuhdat iku rêke | kabêkta
na ngadam mokal | padha lawan kang anyar | tandhane Allah kang Agung | iya
gêlare kang jagad ||
26.
Liding kang sipat Mangani | têtela ing Maknawiyah | dèn awas tasbèh tanjihe |
sakèhe sipat kang kocap | tan êsah tekadira | taklid jênênge puniku |
pangawruhirèng Pangeran ||
27.
Têgêse kang basa taklid | atitiron ujaring lyan | nora micorèng dhèwèke |
anunular ing pawarta | tekade ora êsah | taklid pasis jênêngipun | rusak ingkang
panarima ||
28.
Dèn nastiti sira nini | aja ngambah Kadariyah | tanapi Jabariyahe | dadalan
ngroro pan samar | angapit kalihira | mring dadalan Suni iku | wajib padha
singkirana ||
29.
Wong Kadariyah yèn angling | ananingsun iki Tuwan | dinadèkên ing Hyang Manon |
miwah panguwasaningwang | sasolah bawaningwang | tanpa darbe pangwasèku |
anging Pangeran kang molah ||
30.
Lamun angucap wong Suni | ananingsun iki Tuwan | andadèkên marang ingong |
miwah pangawasaningwang | tanapi kuwatingwang | pinarêngakên puniku | kalawan
karsaning Allah ||
31.
Rama dados ingkang manjing | dhumatêng sipat Napsiyah | namung satunggal wujude
| kang manjing sipat Salbiyah | punika ingkang gangsal | pan sipat Kidam puniku
| kalihipun sipat Baka ||
32.
Katri Mukalawatu lil | -kawadis ka-catur
wal |
-kiyamu bi napsiyane | Wahdaniyat jangkêp gangsal |
ingkang umanjing sipat | Mangani apan pipitu | Kodrat kalawan Iradat ||
33.
Tri Ngèlmu catur Kayati | Samak Basar lawan Kalam | punapi makatên rêke | kang
manjing ing Maknawiyah | ugi sami kasapta | sipat Kadiran dwinipun | Muridan
katri Ngaliman ||
34.
Sipat Kayun caturnèki | gangsalnya sipat Samingan | sipat Basiran nênême |
Mutakaliman saptanya | sang wiku suka rêna | wasana ngandika arum | iya uwus
bênêr rara ||
35.
Sawise winêjang ngèlmi | ing rama sang ayu kesah | amêng-amêng pakaryane |
ingugung dinama-dama | atmajèstri sajuga | mangkana rêtnaning ayu | ngandika
malih ing rama ||
36.
Marêk Nikèn Rancangkapti | ing rama sarwi wotsêkar | têka baut lêlewane |
alênggah ngarsaning rama | maharsi Argapura | pangandikanira arum | gusti
putrane pun bapa ||
37.
Sira lunga marang êndi | têlung dina lunga têka |
kalawan sira maninge | sabên dina olèh kêmbang | argulo sumarsana |
lawan sêkar tunjung tutur | jêlamprang naga puspita ||
38.
Sang dyah nêmbah matur aris | kula kêkaring mring wana | pupunthuk guwa tlagane
| sukaning tyas myat kusuma | ganda arum angambar | wontên ingkang taksih
kudhup | ngajêngakên (m)babar ganda ||
39.
Cinarita sang apêkik | siang dalu tansah ngarsa | dhahar nendra ngantya supe |
sang wiku rêsêping nala | wus tumplêg ngèlmunira | mêpêg birai sang bagus |
maring Pangeran Kang Nyata ||
40.
Jèngsari myang Rancangkapti | makidhupuh ngarsèng rama | katon mawêlu netyane |
lir sasangka karainan | sang wiku duk umawas | sêmune kang makidhupuh | arum
wijiling wacana ||
41.
Babo sutaningsun kalih | ing wanci enjing mangkata | marang arga Rawun ranne |
wusse sawatara dina | ana ing Rawun arga | banjura mring Banyuarum | têmbe
katêmu nangkoda ||
42.
Saka Pakalongan nagri | kalamun sira binêkta | têka anuruta bae | yèn wus têka
Pakalongan | ajalnya ki nangkoda | sabarang tilarannipun | banjur sira
sidhêkahna ||
43.
Mring pêkir miskin nak yatin | ngèngèhêna sawatara | kangge sangu sacukupe |
maranga Parahu arga | (n)jujuga arga Bisma | kono ana krajan agung | arane ing
Sokayasa ||
44.
Kyagêng Sokayasa kaki | wus sinêbut Waliyollah | sidik têrus paningale |
jujuluk Sèh Akhadiyat | darbe atmaja juga | jalu warnanya abagus | blancèr
kadya Narayana ||
45.
Ki Mas Cêbolang kakasih | samêngko lagi lalana | calon linuhung yêktine | lagya
anglakoni rucah | lamun wus tinarbuka | pinaring èngêt Hyang Agung | Cêbolang
mulih priyangga ||
46.
Sira suwitaa kaki | kalawan rinta si rara | gugunên pangandikane | waktu iku
wus andungkap | kapanggih lan kakangta | yèn sira wus adudunung | nèng Wanataka
panggihnya ||
47.
Kulup iki uwus wanci | sakarone umangkata | sundongakkên sira anggèr | salamêt
ing sangkan paran | manggiha suka-wirya | sakaliyan matur nuwun | nêmbah
lèngsèr saking ngarsa ||
74. Maskumambang
1.
Sanalika lir mas tumimbul ing warih | lêpas lampahira | tan ana sangsayèng
margi | nir lapa arip myang sayah ||
2.
Tyasnya karo kandêl kumandêl ing Widdhi | was uwas tan ana | tan lyan pasrah
ing Hyang Widdhi | solahe raga lir sarah ||
3.
Anèng laut anut ombaking jaladri | dadya tan rumangsa | lamun kwasanya pribadi
| kabèh kuwasaning Allah ||
4.
Myang winantu ing saba risang linêwih | gancanging kang lampah | wus prapta ing
Rawun wukir | kèndêl têpining talaga ||
5.
Kacaryan (m)bêk anon wêninging kang warih | samodra Supitan | ing Bali cêtha
kaèksi | jong layar akêthap-kêthap ||
6.
Krajan dhusun padhukuhan lawan sabin | têgal pakêbonnan | pasêtrèn têpining
kali | tinon saking têpi tlaga ||
7.
Apapanthan corah-corah katon gasik | myang turunning toya | sudhètan saking
têlagi | lir sarpa sotya lumarap ||
8.
Praptèng ngare dadya lèpèn gung medahi | sabin patêgalan | tan ana kurangan
warih | mila sakèhe tanêman ||
9.
Subur-subur ron ijo wênês dumêling | sêkar samya mêkar | wowohan wohe ngêmohi |
mawèh sêngsêm tiningalan ||
10.
Sapucaking arga Rawun pan kaèksi | ingkang padhêkahan | kinubêng ing taru asri
| capaka pêthak candhana ||
11.
Marga mubêng kadya sarpa mulêt ing wit | satêpining marga | kanan kering
dèntanêmi | sasêkaran warna-warna ||
12.
Sajawining sasêkaran kalèn alit | binatur ing sela | cêmêng pêthak miwah abrit
| amalipir anut marga||
13.
Awurahan paksi salindhitan ori | bèthèt atat kêmbang | rang-urangan mancawarni
| drêkuku dêruk sêpahan ||
14.
Menco jalak pênyu urèn klawu putih | prêkutut nèng êpang | anduduk layu
dumêling | manyura ngigêl kirab lar ||
15.
Rancangkapti matur raka sang apêkik | kakang kang kawuryan | pucaking prawata
iki | wangune kaya dhukuhan ||
16.
Baya iki margane munggah mring nginggil | kang (ng)gubêt ing arga | têngah
arata tur gasik | kinamadha sasêkaran ||
17.
Kalèn alit binatur sela warna tri | tirtanira maya | payo kakang diunggahi |
mênèk ana kang dhadhêkah ||
18.
Sakalihe wus manjat anggraning wukir | Buras anèng wuntat | rêngêng-rêngêng sukèng
ati | katandha lêjaring driya ||
19.
Dupi prapta ing pucak kèndêl jawining | pagêr sêsêkaran | argulo bang jêne
putih | ijo dadu kapuranta ||
20.
Sinalisir katang putih sêkar wilis | sajawining dhadhah | pinagêran sela
langking | gapuranira maju pat ||
21.
Palataran winêdhi malela langking | tinêpi ubêngnya | sela lintang sakêmiri |
gêng rampak tinata wrata ||
22.
Balekambang anèng têngah wangun candhi | marginya maju pat | têrus ing
gapuranèki | narênthêng marga sukêtan ||
23.
Wot panjalin ingênam limarkatangi | pinggirnya lajuran | pucuk tumancêp ing
siti | ron samya trubus ngrêmbaka ||
24.
Kang ingambah mancèrèt tan ana sêmi | amung kering kanan | saasta kang samya
sêmi | inggil sadhadha watara ||
25.
Umbul ingkang ngidêri saengga candhi | ingingonan mina | guramèh myang tambra
abrit| bayak kadya langên taya ||
26.
Kawarnaa kang dhêdhepok têngah bèji | wanita wus randha | mancênning rêsik
gumrining | cahya anuksmèng sasangka ||
27.
Rara Sukci wahdat datan mawi krami | oliya wanita | kyattingrat dyah Tan
Timbangsih | duk uning ana dhatêngan ||
28.
Miyos saking yasakambang ngore wèni | sinjang lêlêmêsan | sumêkan gadhung
malathi | rimong sutra dhasar jênar ||
29.
Ngawe-awe pangandikanira manis | babo putraningwang | ywa kadangon anèng
(n)jawi | banjura mlêbu kewala ||
30.
Kang sinung ling kagyat gya lumêbêt aglis | praptaning ngayunan | ngraup pada
ganti-ganti | riwussira ngraup pada ||
31.
Rancangkapti kinanthi sang maha yogi | radèn anèng wuntat | kalawan Ki Buras
santri | wus umanjing padhepokan ||
32.
Nistha wolu sakawan gêdhongirèki | jrambah ginêlaran | prangwadani catur warni
| satêngahing kang jarambah ||
33.
Palênggahan sela candhani ingukir | lung-lungan sêkaran | ngandhap angrong
pindha kursi | bundêr pinara sakawan ||
34.
Angajêngkên gapura kang maring (n)jawi | singgêtan sakawan | ingukir angukêl
pakis | sèndhènan lêgok lus gilap ||
35.
Trus ing nginggil dadya langitan cinawi | ron myang sasêkaran | nèng
anjang-anjang angrêmit | ing pucak dhandhang kirab lar ||
75. Dhandhanggula
1.
Jroning panti catur gêdhongnèki | kang lèr wetan sela bang kinarya | sarwa
abang rêrênggane | lèr kilèn sela pingul | sarwi pêthak rarêngganèki | kidul
kilèn kang sela | jênar dhasaripun | rarênggannya sarwa jênar | kidul wetan
sela itêm kang kinardi | rarênggan sarwa krêsna ||
2.
Gêdhong catur candhelanya tunggil | satêngahing wiwara maju pat | pan samya
ngalih lawange | mring jarambah kang ngayun | sajuganya samya nêngkêri |
ingukir rêrêmitan | sêsêkaran êlung | pipi lawang kering kanan | dhapur naga
mulêt wit angrangsang pêksi | ingkang andon woh-wohan ||
3.
Datan uwus rarêngganing tulis | wawarnane ingkang padhepokan | wiku Sukci
asramane | radyan myang arinipun | tiga Buras tan ana angling | sru eram ing
wardaya | gèdhèg-gèdhèg (n)jêtung | Rara Sukci wus alênggah | majêng ngetan
nèng tengah jarambah asri | katiga munggwèng jrambah ||
4.
Tan Timbangsih manis wiyosing ling | kulup rara ingsun nilakrama | kasih para
sakarone | lan ngêndi pinangkamu | prapta kene apa kinapti | asamun sêpi sêpa |
tur wêrit kalangkung | ing marga akèh babaya | tur apringga kang kaambah
parangcuri | sapa kang tuduh sira ||
5.
Radyan matur saha mangênjali | dhuh pukulun kakasihing Suksma | amba matur
sayêktine| Jayèngsari ran-ulun | ari èstri pun Rancangkapti | rencang nama pun
Buras | saking Surèngkewuh | praja ing Giri kadhatyan | angulati kadang sêpuh
ingkang anis | Jayèngrêsmi paparab ||
6.
Pan kalunta praptèng Argapuri | kapanggih Sèh Wahadat punika | kang sung têdah
mring dasihe | sabdane sang linuhung | têka gampil praptèng ngong ngriki | wiku
rara ngandika | Sèh Wahdad puniku | satuhune kadangingwang | yakul-mukmin ing
pangawruh wus anunggil| Rara Sukci Sèh Wahdad ||
7.
Kulup rara panganggêp dènsami | di kaya duk anèng Argapura | dupi miyarsa
rahadèn | mahyakkên sru panuwun | kang timbalan sang maha èstri | mangkana
cinarita | sabên arinipun | ing tyas manggung suka rêna | sajuga ri wikwèstri
pinarak munggwing | têpining yasakambang ||
8.
Angsung boga gramèh tambra abrit | Jayèngsari lawan Rancangkaptya | makidhupuh
nèng ngarsane | wikurara lingnya rum | kulup rara dakcaritani | margane
raganingwang | mahas ing asamun | tan atolèh kadang-warga | sakawite ingsun
amaca kintèki | ran Kadis Markus Baslam ||
9.
(ng)Gonku maca nganti wola-wali | ingsun rasa-rasa surasanya | dadya anandhang
wirage | yayah kusumaning rum | wus diwasa baratèng krami | pungkasing
panggraita | tan lyan ing asamun | rahadyan umatur nêmbah | kadiparan
cariyosipun kang Kadis | têka karya wigêna ||
10.
Rancangkapti matur mangênjali | bok inggiha kaparêng ing driya | amêdharkên
cariyose | sadaya kang kasêbut | wontên Kadis sang wiku putri | mèsêm sarya
ngandika | rara panjalukmu | caritane Markum Baslam | dak wiwiti saka
bubukaning tulis | iki piyarsakêna ||
11.
Hadha bayanul bihainati | ya ayu halladina amana | waman sikhan waman bae |
kayat luamanahu | wabil umaratu khayati | waman supiya tukha | waina kayatu |
wawimutmaina tukha | sapinati khamil saratu albahri | kharijul pilbansukha ||
12.
Nênggih wontên carita winarni | lapal saking Kadis Markum Baslam | lêlêpiyan supayane|
dadya pangemut-emut | wruhing tandha têpa palupi | nêpsu kang ginupita | Luamah
rippipun | urippe nêpsu Amarah | lan urippe nêpsu Supiyah puniki | lan nêpsu
Mutmainah ||
13.
Raja Mutmainah kang winarni | ajujuluk sang Prabu Dyatmika | Suksma Mulya
paparabe| pan kandhane ing wahyu | nagarane Lali-muslimin | tan abala sajuga |
sêktine kalangkung | kawasa misesa ing rat | nora ana ingkang padha anglawani |
sajagad mati atab ||
14.
Amung cipta bae balanèki | sakêdhap bala tanpa wilangan | Sang Mutmainah
kwasane | lamun tan darbe kayun | nora duwe bala sawiji | angijaban idayat |
mangkana cinatur | gantya ingkang kawuwussa | ana ratu têtêlu prakosa luwih |
samya arda prakosa ||
15.
Bisikannira sri narapati | ajujuluk Mahraja Luamah | Raja Amarah arine | dene wuragilipun | sang Raja Supiyah
pawèstri | prawira mandraguna | lêmbut karya luput | samya bala tan
petungan | sadhukut saking tri
sagrêmêtting bumi | sawêdhining sagara ||
16.
Sang raja katri miyos tinangkil | mêdal sadaya bala durbala | ting prêngangah
ngame-ame| angame mamah-mumuh | Kyana Patih Mangkubilai | Tumênggung Kamandaka
| myang Arya Pangridhu | Panji Wirajail seba | Rangga Wirakêmat Rangga
Waningisin | lan Rangga Tisnacidra ||
17.
Angabèi Surawirang nangkil | Angabèi Kiyanat aseba | lan Ngabèi Plenya-plenye |
Ngabèi Têbêl-ngêpluk | lan Ngabèi Rucibêsiwit | Ki Dêmang Doyanmangan | Dêmang
Siptaturu | lan Kyai Dêmang Antukan | lan Ki Dêmang Trocoh Dêmang Srêgêp-ngisin
| Ki Lurah Dhososugal ||
18.
Lurah Ras-arasên-ngêbluk nangkil | lan Lurah Tan-graita aseba | lan Kyai Lurah
Kalalèn | sadaya anèng ngayun | pêpak andhêr samya anangkil | ngandika Sri
Narendra | Raja Luamahu | mring ari Raja Amarah | miwah marang jêjênggul para
bupati | kêpriye karêpira ||
19.
Ing pratingkah dera mangunjurit | angrusak mring Raja Mutmainah | binêrat
pinrih sirnane | aja na kang kadulu | nora nana dadya nyampahi | ing
kaprawiraningwang | kang rayi umatur | yèn sêmbada karsa nata | linurugan
lajênga ginêpuk wani | kajênge tumpês pisan ||
20.
Sampun rêmbag sadaya kang pikir | sampun rêmbag Sang Raja Luamah | yèn wus
mangkono rêmbuge | nuli linakon gupuh | aja kongsi klayatan budi | adhi Raja
Amarah | iya sabalamu | miwah arinira pisan | ya si adhi Raja Supiyah ywa kari
| angkatna balanira ||
21.
Nulya sang Raja Amarah angling | mring patihira Angkaramurka | kinèn budhal
sabalane| mijil sing nagrinipun | astanane ana ing ati | ati puat (ng)gonira |
ing sajatinipun | puat punika lilimpa | pangwasane panastèn sabarangkardi |
budine Sang Amarah ||
22.
Ni Raja Supiyah angundhangi | mring patihe ni bok Jajawatan | lan ni Tumênggung
Nyalèrèng | nyi Arya Guyu-guyu | lawan nyai Kinincangalis | nyai Rangga Èsêman
| nyai Adusêmu | kalawan nyai Parikan | nyai (n)Dhèpèl nyai Wèwèh-wangi-wangi |
nyai Grêgêtên-nekat ||
23.
Mijil saking ing manah maknawi | iku pupusuh sajatinira | ana dene pangwasane |
penginan barang kayun | ayun ngayang sruning kapengin | nulya Raja Luamah |
angundhangi gupuh | mring Patih Mêngkucilaka | sabalane tumênggung arya ngabèi
| kumêrap bala kuswa||
24.
Nênggih mêdal saking ati siri | siri punika sajatinira | ing jajantung
sayaktine | dene pangwasanipun | marang karêp karêp abukti | sabarang kang
pinangan | sruning parikudu | lalenan sabarangkarya | rupanira Luamahi sang
cahyèki | dene nêpsu Amarah ||
25.
Cahyanira abang anglangkungi | dene nêpsu Supiyah cahyanya | nênggih akuning
rupane| nêpsu katri punika | angrêgêdi cipta kang êning | mênggah êning punika
| nêpsu kang rahayu| iya nêpsu Mutmainah | astanane anèng ati sanubari | iku
ati sampurna ||
26.
Cahyanira putih anêlahi | pangwasanira sabar narima | tuma-ninah rèrèh sarèh |
tawêkal iman ayu | punika kang arsa jinodhi | mring sang Prabu Luamah | myang
sawadyanipun | gumuruh ngèbêki jagad | mara têlu ing marga lampahe baris | ri
sang Raja Luamah ||
27.
Mêdal saking ing tutuk anggili | pênuh gumrah asru swaranira | Raja Amarah
gurunge | ing talingan ambrubul | ting sarêbêt sêsêg kang baris | (m)barabas
sasrêmpêngan | jampêng tanpa ngrungu | dene ni Raja Supiyah | mêdal saking ing
netra anduduk andik | andadak kêdakira ||
28.
Gya prapta ing ati sanubari | sigra kinêpung binaya mangap | binathithit sampêt
kabèh | kang dadi agul-agul | para patih katiga èstri | prakosa mandraguna |
ampuh ing prang pupuh | tate angrusak agama | apan bisa angrêmêt pênggawe bêcik
| mudharakên ing tapa ||
29.
Anglalèkkên panggawean bêcik | mulane akèh wong kênèng ala | têka ing tingkahe
dhewe | sababe dene nêpsu | dadi jalaranning bilai | rosaning kang Luamah | lan
Amarah nêpsu | Supiyah digdayanira | sabên dina mumurung panggawe bêcik | aja
na kaslamêtan ||
30.
Wus tinata (ng)gonne rêbut titih | sang Raja Mutmainah atampa | ningali mungsuh
praptane | anggoragodha punggung | nulya nyipta bala gung prapti | pra bupati
punggawa | andhêr ngarsanipun | pinacak satundha-tundha | kyana Patih
Sabar-maklum anèng ngarsi | Tumênggung Tumaninah ||
31.
Arya Prasaja Arya Bèrbudi | Ngabèi Mantêp-têmêningkarsa | Ngabèi Liladanane |
Rangga Eklas nèng ngayun | Rangga Tawêkal myang Dêmang Sidik | lan Dêmang
Musawarat | lan Dêmang Tapakur | pêpak sadaya nèng ngarsa | ngandika Sang Raja
Mutmainah singgih | mring wadyabalanira ||
32.
Èh ta priye karêpira iki | ana mungsuh datanpa wilangan | angrusak ing manah
salèh | Ki Patih Sabar-maklum | matur inggih lamun suwawi | saajangane ajang |
prayogi pinagut | ing pupuh linawan ing prang | angandika sang Prabu iya dèn
bêcik | aprang lawan wong kopar ||
33.
Nulya mangkat barissira ririh | saking ati sanubari ika | mêdal ing grana
lurunge | aputih cahyanipun | sampun prapta cundhuk kang baris | samya
ayun-ayunan | sampun ing prang pupuh | mumungsuhan tatandhingan | kang bupati
sami bupati ajurit | prang bala sami bala ||
34.
Mangku-blai lan Rahayu-budi | Angkaramurka lan Tumaninah | Siptaturu lan
Bêtah-mlèk| rame pupuh pinupuh | Doyan mangan lan Bêtah-ngêlih | pun Jail lan
Prasaja | pan pêluk-pinêluk | Ki Srèi mungsuhan Sabar | ki Jubriakibir lan ki
Sarèhjurit | rame abandhayuda ||
35.
Gênti titih-tinitih ing jurit | udrêg-udrêgan sadina-dina | tan ana kasor
karone | Raja Luamah (n)dulu | mring balane dènnya ajurit | juritte tanpa wêkas
| tanana sor unggul | sigra sang Raja Luamah | angundhangi bala babantuning
jurit | wadya prajurit buta ||
36.
Pirang-pirang buta tanpa wilis | panggêdhene pun Drêmbadursila | pun
Gugur-tingkah sawênèh | myang pun Bêrung-brêgudung | pun Dêksura pun
Tobatngêlih | pun Bingung anêmpuh byat | pun Gêragas-nguthuh | pun Kalana
Gas-êgasan | pun Bêsono lan pun Dhêngglêng-oraeling | pun Ngluka ngawut wuta ||
37.
Sigra kinèn tumandang ing jurit | Raja Luamah parentahira | binyukan kèh wong
sijine | krubutên loro têlu | krubutên pat dimèn glis mati | kabèh nuli sirnaa
| aja na kang munggut | si binatang Kaslamêtan | nora patut gawene angrusak
kibir | amumurung cilaka ||
38.
Wus dènaglis pêpêssên ing jurit | sigra tumandang nêpsu rêksasa | ambêg sru krura
tandange | ngrubut nêm pitu wolu | mêmêt sampêt pêpêt ngèbêki | bangkak
angangkak-angkak | kang jagad macucu | ciyut kacakot ing buta | dadya pêcat
bala kasucian tapis | apês tumpês sadaya ||
39.
Bala ing kasucian binukti | minangka dadya panganning buta | sêgêr sumyah lêga
tyase | atuwuk manggut-manggut | nora nana bala kaèksi | mung kantun ratunira |
kang maksih ngunguwung | risang Raja Mutmainah | duk tumingal tumpêsse
balanirèki | asabil kamalira ||
76. Sinom
1.
Wontên kaoling ngulama | muktamat para musanip | wêwinih nêpsu punika | iya
ingaranan budi | budi ingkang dumadi | martabat akatdiyattu | nèng gaibul
uwiyah | latakyun ing nukat gaib | budi iku minangka warananing Hyang ||
2.
Karana iku wus nyata | Wujutolah Datolahi | ing roro-roroning tunggal |
manungsa kalawan budi | budi kalamolahi | manungsa angga arasul | singa ingkang
ngarannan | ya manungsa iya budi | nora pae kawasa misesèng titah ||
3.
Rêbut (n)jêro rêbut (n)jaba | manungsa kalawan budi | lir êmas lawan têmbaga |
campur kinothok ing kowi | sirna jênênge kalih | dadya suwasa rannipun | karana
iku padha | manungsa kalawan budi | budi iku wujude napsu sakawan ||
4.
Napsu sakawan punika | wujuding manungsa yêkti | paesan pamawassira | manungsa
marang ing budi | yèn luput anglimputi | budi ing luamah iku | wus tan kêna
tinambak | ambêk durbala ngêbêki | puguh nora arêmpit dursila dadya ||
5.
Yèn tajêm pamawassira | kêna utamaning budi | budi anglimputti marang | ing
mutmainahirèki | nênggih parêk ing Widdhi | awidada manggih ayu | ayu badan tan
kêna | iya alaming Hyang Widdhi | samonoa ing ngèlmu durung pasaja ||
6.
Milane tansah rinêngga | murih moncèra kang warti | ing iman kang wus istijab |
ing gunêm piningit-pingit | kurmat paedah taklim | ing ngèlmu supayanipun |
lêpas ing panggraita | undhaking budi kang dadi | tansah mukawahdat takabul
mumulang ||
7.
Ing kaol walahualam | mangsuli carita malih | risang Raja Mutmainah | sasirnane
balanèki| pratignya pasanggiri | yèn manungsa kudu ayu | muga kinuwatêna |
nadhahi mungsuh salangit | yèn manungsa kudu ginawe cilaka ||
8.
Tan wandea kalah aprang | tan kawawa nêmbadani | kang pinasthi kudu swarga |
manungsa tajêm ing budi | kang angsal rahmat jati | pasthi kuwawa amungsuh |
tan etang lara pêjah | wong mati mumpung ngaurip | nora kêna wus pinasthi duk
samana ||
9.
Gusti gawe untung ala | tinimbang lan untung bêcik | kang pundi pamilihira |
ewasamana wus pasthi | ingkang mênang ing jurit | lan kang asor ing prang pupuh
| iku kagunganning Hyang | ganjaraning manungsèki | darma bae mangsa bodhoa
manungsa ||
10.
Ya ta wau tinarima | dongane maring Hyang Widdhi | kuwata sira ayuda | aja sira
wêdi mati | rosaa sira jurit | têtêp sira dadi ratu | ratuning Raja Imam |
kuwat sajatining jurit | Raja Mutmainah aglis magut yuda ||
11.
Angrasuk busana mulya | rasukan Utamèng-ngèlmi | dhêsthare Sarak-sarengat |
paningsêt Ênênging puji | dhuwung Sêmpana-sidik | awaos Takbir-ikramu |
anyamping Pracayèngrat | lancingan Tapakur kapti | atarumpah Andoning-cêrmin
paesan ||
12.
Anitih turangga napas | anpas tan-napas nupusse | camêthine Tingal tunggal |
kuda ran pun Eling-eling | kêndhali Iman-tokid | rukun Islam apussipun |
larappipun Makripat | kakapa Kakekat-jati | ambênipun têtêp Pikukuhing iman ||
13.
Sang Sri Raja Mutmainah | angamuk lawan camêthi | asusumbar adipaka | mangsut
cêngêng tan kuwatir | amungsuh pirang kêthi | winatangi tan na mundur |
binyukan pirang yuta | tan na tolèh lara pati | pirang bara ing têmbe nêmu
kamulyan ||
14.
Patitis panggitikira | ing Camêthinira pasthi | balane Raja Luamah | mati sirna
cinamêthi | Patih Mangkubilai | Ujubriya-kibir lampus | Syumungah lan Kiyanat |
Sungkan Doyan-jail mati | mundur sila pun Bêrung-(m)brêgundung pêjah ||
15.
Sadaya syuh sirna gêmpang | tan ana kari sawiji | anglela Raja Luamah |
sasirnane balanèki | ngling marang ari kalih | lah kapriye digdayamu | matur
Raja Amarah | Raja Supiyah tanapi | yèn suwawi ing prang kinarubut tiga ||
16.
Wus rêmbug ponang bicara | dandan siyaga ing jurit | arasukan Kamandaka |
dhêstharira Karam-najis | paningsêt Ora-eling | anyamping Maido-kukum |
lancingan Sia-sia | atarumpah tanpa ngèlmi | waos Dorawêca dhuwunge Jarumman ||
17.
Sarwi anitih turangga | kuda ulês gêsêng-ati | arannipun Paracidra | kêndhali
Êmoh-ing-bêcik | apus Paksalumuwih | apus gulu ngabul-abul | apus buntute
Mursal | akêkapa Tinggalbêkti | sanggawêdhi Drêngki-ambêg-salah-tampa ||
18.
Camêthine Doyan-ujar | larap Kumingsun sumugih | tindakira salèwèngan |
susumbar lali ing Widdhi | mara sarwi nudingi | sarta ngêbuk wêtêngipun |
ngucap ingsun kuwasa | wignya anggawe bilai | ingsun uga wong (m)balasar gawe
ala ||
19.
Pan sampun ayun-ayunan | aprang pan sami narpati | rame dènnya bandayuda | ing
yuda kinrubut katri | ing ngarsa kanan kering | Mutmainah pinrih bingung |
-nging raja katiganya | [...Mutmainah pan sayêkti (sumber: koleksi Jurusan Sastra Daerah
UNS)...] | nora ulap ing prang kinaribut
tiga ||
20.
Sang Sri Raja Mutmainah | tinumbakan wanti-wanti | ginoco cinamêthènan | nora
kêna dènsêlani | sarta tinitir titir | Raja Mutmainah ambruk | lawan turangganira
| klèsèdan tan bisa tangi | nanging taksih tuwajuh ing tekadira ||
21.
Sinosog-sosog tan pêgat | sarwi alok-alok mati | saiki babarmu pisan | lah
mangsa bisaa urip | mara budia aglis | raja Mutmainah muwus | èh mara tutugêna
| sagêndhingmu aywa kari | ingsun ora awêdi lara lan pêjah ||
22.
Sang Mutmainah sakala | pratignya sajroning galih | tinêdha pratandhanira | yèn
manungsa kudu bêcik | muga kuwatna jurit | bisaa amalês ukum | ambirat ing
luamah | Amarah Supiyah dening | nulya antuk kramat sigra ingayatan ||
23.
Patitis pamukulira | sang Luamah cinamêthi | lêrês pipilinganira | tumèmplêg
tiba anjungkir | Sang Amarah nulungi | cinamêthi pasunipun | anjungkêl tibèng
kisma | Raja Supiyah nulungi | cinamêthi mukanya nulya aniba ||
24.
Sinosog anèng pratala | klèsèdan Sang Raja katri | kalêmpêr sadangunira | nora
bisa muna-muni | dangu nulya ngalilir | Raja Mutmainah muwus | èh paran
karêpira | apa sira (n)jaluk mati | yèn (n)jaluka mati sun patèni sira ||
25.
Sang raja katri turira | sakarsa paduka dadi | ginêsangan pinêjahan | yèn
kênginga nêdha urip | mèsêm Sang Raja Sukci | eman têmên piyangkuhmu | dene
nora sêmbada | saemu anjaluk urip | sigra cinamêthi malih sirahira ||
26.
Raja Luamah Amarah | Supiyah samya ngêmasi | jisimme agilang-gilang | wadya sagotra
sri katri | sasampunnira nuli | sang
Raja
Mutmainahu | arsa ambêdhah kutha | andhudhah kadhaton katri | puranira tinon
kalangkung santosa ||
27.
Kuthane Raja Luamah | pagêr capurinya wêsi | kuthane Raja Amarah | capurinya
têmbaga brit | kuthane Supiyahi | capurinira parunggu | sang Raja Mutmainah |
manjing gapuraning puri | nèng langênning rakite ing purasmara ||
77. Asmaradana
1.
Kocapa kang anèng puri | para garwa para putra | anangis umyung swarane | para
èstri ing jro pura | nangis kalara-lara | langkung sêdhih manahipun | tan wande
dadi boyongan ||
2.
Para èstri sadaya (n)jrit | kakalih para punika | sampun dadya sakadhaton |
anèng pura Atipuat | kuthane sang Amarah | binoyongan dadi satu | lir ulam
munggwèng rampadan ||
3.
Kakalih putra yu luwih | putrane raja Luamah | raja
Amarah nuline | kalangkung ayu utama|
cahya pindha sasangka | pan nênggih ing namanipun | sang rêtna yu Salasiyah ||
4.
Kang anèm Dèwi Rifangi | sasedane ramanira | kalangkung susah manahe | karuna
amêtêg jaja | sasambat amlasarsa | adhuh rama milu lampus | sapa kang
sunsêmbah-sêmbah ||
5.
Tan antara nulya prapti | wau raja Mutmainah | lumêbêt ing jro kadhaton |
ningali parèstri samya | karuna anèng pura | swarane tangis gumuruh | asasambat
rajanira ||
6.
Apapanggih putri kalih | karone samya karuna | Raja Sukci ngandikane | mênênga
(ng)gonmu karuna | eman balut kang netra | manawi êrêg swaramu | lan lungsête
cahyanira ||
7.
Lah tujunên tingalmami | aywa gung adrês udrasa | babo mênênga karone | kang
pindha sasangka maya | sang rêtna yu kalihnya | amêdhar tingal andulu | yèn ana
satriyatama ||
8.
Bagus kang cahya nêlahi | paguting liring kumêsar | kasoran sirna karone |
karunanira rinantan | rêntêng micarèng nala | nalikane baya iku | ingkang
matèni (n)jêng rama ||
9.
Dèwi Rifangi jinawil | mring sang rêtna Salasiyah | ayo mundur dudu padon |
nadyan ingsun dadi tawan | mangsa kêna ginampang | sang rêtnayu aris mundur |
lir wulan purnama linggar ||
10.
Cumêngkling atawan tangis | amung kang sinambat-sambat | ramanira kang wus layon
| nulya Raja Mutmainah | andulu mring sang rêtna | tinutwuri lampahipun |
minanis-manis ing sabda ||
11.
Kèndêla ratuning puji | dhuh kusumaning nugraha | angêmot ing rahmat kabèh |
tulungên wardayanira | yèn wus karsaning Suksma | ginanjar rêngu lan ayu |
paran (ng)gonira sumanggah ||
12.
Mulane sun tohi pati | ambeyani musthikèng dyah | yen luput sok-soka layon |
baya wus karsaning Suksma | kusuma lawan ingwang | campuring rahmat lan wahyu |
patêmon anèng idayat ||
13.
Kèndêl tangise sang dèwi | wasana alon ngandika | sarwi amapan lungguhe | hèh
sang Raja Mutmainah | sampun (ng)gagampang tingkah | sanadyan ing raganingsun |
dadya tawan boboyongan ||
14.
Nanging wus sunpupus pasthi | wit wontên panjaluk kula | dhatêng andika sang
katong | yèn nanggupi karêpingwang | gêlêm kinarya garwa | nadyan ginawea
mangwuh | amacèthi boboyongan ||
15.
Yèn ora ingsun tan apti | angling Raja Mutmainah | mundhut apa mirahingong |
yêkti suntêkani sira | sabarang karêpira | sang rêtnayu lon umatur | dene
panêdha kawula ||
16.
Uripêna rama mami | uripa katiga pisan | rama ingkang sami layon | kawula
ngalap pratandha | yèn sayêkti kuwasa | nguripakên kang wus lampus | nyata wus
badan nugraha ||
17.
Sang Raja Mutmainahi | miyarsa pundhutaning dyah | sang nata èmêng driyane |
wêkasan alon ngandika | kapriye mirahingwang | wus lakune prajurit gung | mati
nglabuhi nagara ||
18.
Pan wus karsaning Hyang Widdhi | kapindhone yèn uripa | ramanira kang wus layon
| angrêbda ngrusak agama | adrêmba murka hawa | sang dyah karone ris muwus | ya
durung bisa masesa ||
19.
Kaping kalihipun ugi | yèn rama kula palastra |
rusak kabèh jagad kiye | paduka duraka ing Hyang | yèn
tan dènuripêna | kalih kawula tan ayun |
tinawan kinarya garwa ||
20.
Raja Mutmainah angling | ewamangkono mas mirah | iya tan kawasa ingong | yèn
ana sihing Pangeran | darma dadi jalaran | yèn kalilan ing Hyang Agung |
sunuripne ramanira ||
21.
Payo pinaranan aglis | padha sira sêksènana | ing ramanira uripe | nulya
pinaranan panggya | bangkene sri katiga | tinangisan ing dyah ayu | nulya Raja
Mutmainah ||
22.
Ananêdha ing Hyang Widdhi | muga-muga ginampangna | kang
mati uripa manèh | tinarima kajatira | sang Raja Mutmainah | anyipta angin lan
kukus | anginipun Kayatollah ||
23.
Kukus kukussing rijêki | tinêkan saciptanira | ing kukus sêga srêbêtte | lagya
granane sumringah | lan angête watara | nulya krêntêg kêpyur-kêpyur | nulya
ngarêjêt apolah ||
24.
Kang mati wus urip malih | ya sang Raja Aluamah | Amarah Supiyah dene | wus
samya tata alênggah | nèng ngarsane sang nata | sang Mutmainah lon muwus |
mring raja katiga pisan ||
25.
Hèh Aluamah sirèki | Amarah lawan Supiyah | saiki wus urip manèh | apa sira
maksih murtat | apa ta iya nutta | Raja Luamah umatur | kawula datan lênggana
||
26.
Sumangga karsaning gusti | kinarsakna sakit pêjah | badan kawula sumaos | tan
darbe karsa sajuga | sang Raja Mutmainah | ngandika yèn sira uwus | amung srah
sakarêpingwang ||
27.
Anutta sakarsamami | sunkunjara bae sira | anèng nagaramu dhewe | sun uluri
pangannira| nora sunwèhi luwar | sunkungkung salaminipun | sunbalênggu gulunira
||
28.
Nulya tinrappakên aglis | sang Luamah kinunjara | Amarah Supiyah dene | sigra
putri kalih pisan | binoyong bayaring prang | binêkta mring nagrinipun |
abungah marwatasuta ||
29.
Kaol satêngahing Kadis | amal kang patang prakara | dhingin wong kang bêtah
mêlèk | kapindho kang bêtah tapa | acêgah mangan murka | amal kaping tiganipun
| ingkang bêtah sabar lila ||
30.
Apan sing sakawan nênggih | kang bêtah muruk ngèlmika | tingkah têrus ing
ngèlmune | yèku manungsa ngalamat | kang bisa amasesa | ngunguwung ngunjara
nêpsu | yêktyantuk gêng-gênging rahmat ||
31.
Samono bae kang warti | tan cinatur panggihira | jalu lan èstri têmune | saru
dhapuring carita | lawan lagu prênèsan | amumudhar tyas tawakul | kang bisa
amêngku iman ||
32.
Rara tamat caritaning | kanang Kadis Markum Baslam | Rancangkapti lon ature |
nyuwun pangèstu paduka | sagêd anglampahana | kadi (n)jêng ibu pukulun | tan
nambut silaning krama ||
33.
Ewuh aya wong alaki | tangèh dhatêng Mutmainah | sang
wiku lon ngandikane | sira nini tan kalilan | lamun kayaa ingwang | ing têmbe
sira anambut | silaning krama utama ||
34.
Mungguh ganjaraning Widdhi | mring kang nambut palakrama | ingkang nêtêpi
patrape | laku-lakuning wanudya | ingkang winêngku priya | sayêktine tikêl pitu
| tinimbang lan kang tan krama ||
35.
Priye kono Jayèngsari | mungguh ing pamikirira | apa ta iya mangkono | Rahadyan
matur manêmbah | lêrês kang pangandika | dwijèstri mawas sang bagus | ngandika
jroning wardaya||
36.
Wong iki dhasare sukci | lantip pasanging graita | pasaja têtêg asarèh |
cacaloning aoliya | jatmikane katara | marang ing kadunyan tambuh | anduduk
maring makripat ||
78. Mêgatruh
1.
Wasana ngling nikèn wiku sira kulup | lan arinta Rancangkapti | banjurêna ing
lakumu | mring plabuhan Banyuwangi | nêtêpana ingkang pakon ||
2.
Nora pisan-pisan lamun ingsun nundhung | dadya anjrak anèng ngriki | bangêt
suka-rênèng kalbu | satuhune ingsun asih | marang sira sakaroron ||
3.
Nanging bakal munggêl lalakonmu kulup | kêbanjur datan kêpanggih | lawan
ingkang sira ruruh | mula lakunira kalih | sunsusuwun ing Hyang Manon ||
4.
Salamêta kalampahana sêdyamu | rinêksaa ing Hyang Widdhi | sakaliyan nêmbah
matur | dhawuh timbalan sang yogi | saklangkung panuwuningong ||
5.
Kalilana ing samangkya ulun mundur | lajêng dhatêng Toyawangi | tan lyan
pangèstu pukulun | pandhita rara nganthuki | kalih nguswa suku gupoh ||
6.
Sakaliyan mastakanya dènlus-êlus | poma aywa na kuwatir | rina wêngi ingsun
jangkung | wus lèngsèr ari kinanthi | Ki Buras umajêng gupoh ||
7.
Kalilana kadibale gadhah atur | nyuwun pangèstu basuki | kalawan anyuwun sangu
| ingkang botên kenging ênting | ingkang cumbu wangsul kanthong ||
8.
Wiku rara gumujêng ngandikanipun | anèh panjalukmu iki | pamikirku têka ewuh |
kang sangu tan kêna ênting | nuwun cêblèke kemawon ||
9.
Sanès ngèlmu inggih sangu arta lugu | sang wiku lajêng maringi | iki tampanana
gupuh | mung rong gobog datan luwih | Buras (n)jêkutrut malerok ||
10.
Saya suka sang wiku ngandikanipun | mungguh gobog loro iki | kok (ng)go jajan
sasayahmu | kanthongamu mêsthi isih | gobog loro nora kalong ||
11.
Gurawalan nèng asta nulya rinêbut | Buras mundur tanpa pamit | mung gumrêmêng
sêlak kantun | prapta wingkinge sang putri | nolèh angandika alon ||
12.
Buras dene nganti suwe nora nusul | inggih kantun sawatawis | yêktosipun mila
dangu | kula nyunyuwun sang yogi | sangu pinaring rong gobog ||
13.
Mangke bilih sampun dumugi ing warung | paduka kula pamèri | mangunahe gobog
luhung | sapunika botên kenging | mindhak ngabar tanpa dados ||
14.
Iya Buras mêngko tutura maringsun | wau ta lampahirèki | saking ing arga
tumurun | Jayèngsari Rancangkapti | laminya tan winiraos ||
15.
Sampun prapta talatahe Toyaarum | ngambah wana agung wêrit | anèng pasisiring
laut | supitanning pulo Bali | Ki Buras kalangkung ngorong ||
16.
Angupaya toya tawa wus pikantuk | sumbêr agung langkung wêning | cakêt sela
agung-agung | tumpukan saking ing wukir | Buras tuwuk ngombe ngokop ||
17.
Tandya wangsul umatur bandaranipun | wontên toya tawa wêning | mêdal sêlaning
kang watu | tumpukan saking ing wukir | sangandhaping gurda ayom ||
18.
Payo kakang aku sumuk arêp adus | lajêng lampahira prapti | sêndhang gya siram
sang ayu | wusnya siram ngaring-aring | nèng ngandhapping gurda ayom ||
19.
Ana janma tumurun saking parau | ngupaya mina jaladri | maring sêndhang
nyangking buyung | sawussira ngambil warih | kagyat anon kang wiranom ||
20.
Ki Pandaya alon wau aturipun | dhuh sang katêmbe kaèksi | mugi sampun
dangu-dangu | rèrèh wontên sêndhang ngriki | pangampiran tiyang awon ||
21.
Bajaglaut aru-biru karyanipun | rahadyan ngandika manis | bangêt
panarimaningsun | kisanak asung pêpeling | rahayune kang lalakon ||
22.
Buras gugup pandirangan asru matur | sumangga amentar aglis | laju linggar kalihipun
| sang dyah lumampah ing ngarsi | anon tapaking kang gogor ||
23.
Kakang iki tapak apa dene agung | dhapure lir tapak kucing | yayi tapak macan
iku | êndi macane tan kèksi | yayi wus umpêtan adoh ||
24.
Lampahira lajêng praptèng Toyaarum | karênan miyat arjaning | karajan myang
dhusun dhukuh | sumbêr sêndhang umbul alit | tan petungan wenya nyarong ||
25.
Larèn alit binatur ing sela pingul | angrêmbaka taru rêsmi | ayom samya
subur-subur | saking saene kang siti | kawuryan têntrêm sakèh wong ||
26.
Arjaning kang praja kalanirèng dalu | tan ana kang tutup kori | aglar
rajakayanipun | nora nana dènkandhangi | tan ana wong sêdya nyolong ||
27.
Banyuwangi pinuju pasarannipun | lagya tumawon kang wanci | kumandhangira
kumruwuk | sakaliyan nulya manjing | raryan sorring kamal ayom ||
28.
Buras tanggap ngrampêt dènnira tutuku | gobog kalih wira-wiri | binêktèng
ngarsa sang ayu | ngirid tyang wade wi lêgi | kalawan jagung ginodhog ||
29.
Ngrogoh kanthong gobog kakalih jinupuk | pinirsakkên mring sang putri | nulya
tinumbaskên gupuh | wi lêgi saêndhas maling | nulya malih ngrogoh kanthong ||
30.
Maksih wutuh kalih tinumbaskên jagung | sinukanan rolas iji | Buras latah
namplèk pupu| ngêlungkên rong gobog malih | tampa jagung pat-blas ontong ||
31.
Mèh saasta panjange jajanggêlipun | sêmbada bêntêt kang isi | sakêmlaka gênging
jagung| kumupat gurih tur manis | alus tipis kang kalobot ||
32.
Sang dyah (n)dangu Ras apa isih gobogmu | rinogoh kanthongan maksih | arta
gobog kalih wutuh | têmên dhawuhe dyah rêsi | gobog datan kêna kalong ||
33.
Saking pêkên lampahira laju ngidul | wanci rarya samya (ng)giring | praptanya
ing Nglicin dhusun | ing pucaking arga Ijèn | sênênging tyas sakaroron ||
34.
Myat laut ing karajan dhusun lan dhukuh | myang laut supittan Bali | baita kang
samya labuh | pulo lan ardi ing Bali | lawan Laut Kidul katon ||
35.
Ardi Banyuwangi katingal sadarum | wèh sênêng kang nêmbe uning | cêtha kang
samya kadulu | Hyang Rawi tumamèng wukir | wulan purnama gumantos ||
36.
Anyunari isining jagad sawêgung | enggar tyasira kakalih | dadya tan sipêng ing
dhusun | saratri tan ana guling | wanci sata samya pêtok ||
37.
Pangkat saking Nglicin andarung mangidul | eca kang samya lumaris | marga
kayoman ing taru | rapêt padhanging Hyang Rawi | tan ana ingkang tumlorong ||
38.
Kalèn wêning mili angapit dêlanggung | sinalisir sela langking | nahên
lampahira rawuh | ing candhi Selacêndhani | gagandhengan asri tinon ||
79. Kinanthi
1.
Radyan myang ari sang ayu | kèndêl sorring nagasari | Buras ngaturakên boga |
wus samya dhahar sakêdhik | sêngsêm mulat candhi pêthak | ingukir kinêmbang
rêmit ||
2.
Sang dyah matur mring sang bagus | kakang iku apa candhi | dene warnane kok
pêthak | kang di-(ng)go watu cêndhani | iya candhi iki rara | nanging lagi
tumon iki ||
3.
Ana candhi watu pingul | wangun bagus angrêrêmit | sapa baya kang atilas |
patute yasan narpati | kèndêl dènnya raraosan | ana janma sêpuh prapti ||
4.
Pêthak mêmplak ingkang rambut | têkèng githok akalimis | brêngos gathuk imba
pêthak | brewok agung têpung putih | sarira anggalês krêsna | cawêtan mawi
kulambi ||
5.
Sarigak amundhuk-mundhuk | kadya sata amèmèti | nyakêti kang samya lênggah |
makidhupuh praptèng ngarsi | amung silanira tumpang | umatur marang sang pêkik
||
6.
Kula nama Menakluhung | kang minangka jurukunci | ing candhi pêthak punika |
rawuh paduka ing ngriki | atur basuki pambagya | sintên sinambating kang sih ||
7.
Kaki atanya maringsun | akakasih Jayèngsari | niki aringong wanudya | aran
Nikèn Rancangkapti | Buras nambung kula Buras | kang abdi bandara kalih ||
8.
Ki Menak-malih umatur | punapi arsa nênêpi | punapa mung ayun pirsa | radyan
amangsuli angling | ulun amung yun uninga | kacaryan myat candhi putih ||
9.
Umatur Ki Menakluhung | cariyossipun ing nguni | jaman kraton Majalêngka |
ingriki klêbêt cêpuri | kadhaton ing Balambangan | ingkang jumênêng Narpati ||
10.
Menakjingga sang aprabu | inggih Prabu Urubisma | ingkang (n)darbèni wasiyat |
wêsi kuning dhapur bindhi | ampuhe kagila-gila | singa katiban babar ji ||
11.
Nir daya kang têguh timbul | katiban ing wêsi kuning | dene candhi sela pêthak
| punika panêpènnèki | sang aprabu Urubisma | wasta candhi Macanputih ||
12.
Suwawi yèn badhe ayun | uninga amba kang ngirid | katiga wus samya linggar |
saking soring nagasari | angubêngi candhi pêthak | tapis dènnira ningali ||
13.
Ascaryambêg sang abagus | myat papan jêmbar waradin | myang lohing kang
palêmahan | Menak matur duk rumiyin | arjaning praja babasan | loh jinawi pasir
wukir ||
14.
Gêmah ripah panjang punjung | nagri ngungkurrakên wukir | ngajêngakên palabuhan
| kanan bandar kering sabin | toya wêning langkung kathah | tan karya
sangsayèng nagri ||
15.
Katêlah samangkenipun | wontên babasan sring-asring | lumintu para nangkoda |
samya kampir dhatêng ngriki | mondhok padhêkahaningwang | malah ing samangke
taksih ||
16.
Kang wontên ing wisma ulun | mandhap saking nagri Bali | nangkoda ing
Pangangsalan | nama Kiyai Hartati | wawi yèn parêng ing karsa | sarju kampir
wisma mami ||
17.
Karasèng tyas sang abagus | dhawuhing sang maha yêkti | Sèh Wadat ing Argapura
| parmaning Hyang baya iki | kang angukup raganingwang | wasana ngandika aris
||
18.
Kaki kalangkung panuju | Ki Menak sukanya ngênting | umatur suwawi linggar |
sadayanya sampun kerit | dupi wus prapta ing wisma | Ki Menak bebeja maring ||
19.
Ki Hartati nangkoda gung | yayi kula (m)bêkta tami | jalu Jayèngsari nama |
lawan arinya pawèstri | Nikèn Rancangkapti aran | kalangkung kawêlasasih ||
20.
Lah punika ingkang lungguh | anèng sajawining panti | Ki Hartati duk umiyat |
marang raja putra-putri | wênês sênênning kang cahya | tangèh bèbèling
ngacêplik ||
21.
Martrênyuh tyas arawat luh | asêrêt wijiling angling | anggèr di kaparèng
ngarsa | lungguha cakêt lan mami | sakaliyan wus alênggah | cakêt lawan Ki
Hartati ||
22.
Gya umatur mring sang bagus | pamintèngong ingkang mugi | aywa dadi ing
tyassira | (ng)gon manira nora krami | awit ing pangrêngkuh-ingwang | wus kadya
suta pribadi ||
23.
Ingsun boya darbe sunu | ing jroning tyas sun prihatin | mangka wus anyingkir
mangsa | nyai wus tan (ng)garapsari | paran marganira bisa | samya andarbeya
siwi ||
24.
Kamurahanning Hyang Agung | mau bêngi ingsun ngipi | antuk dhara lan jagowan |
banjur ingsun-gawa mulih | maring nagri Pakalongan | lêstari pangingumami ||
25.
Narik ing kamulyan agung | babasane ngrêjêkèni | satanginingsun anendra | datan
bisa guling maning | katongton ing jro supêna | paran wahananirèki ||
26.
Ing sapraptanira kulup | yêkti wahananing ngipi | punapinggih makatênna | ki
raka kadi punapi | wahananing kang supêna | Menakluhung lingira ris ||
27.
Yayi supêna puniku | wahananira kêpanggih | èngêt-ulun kawan pangkat | ingkang
sapisan kapanggih | nênggih saking pipiridan | ping kalih kêpanggih saking ||
28.
Tuturutan katrinipun | apan ta kêpanggih saking | ing wawangsulan punika | kaping
sakawan kapanggih | nênggih saking pasêmonan | dene ta ingkang kêpanggih ||
29.
Saking piridan puniku | kadi ta supêna uning | ing urubing kang dahana |
wahananipun aruntik | latu dadya pipiridan | ing duka sasaminèki ||
30.
Wahananing supênèku | pan ingkang kêpanggih saking | tuturutan upaminya |
tiyang asupêna ngising | pinanggih ing wahananya | dadya kelangan sayêkti ||
31.
Karana ing pisahipun | susukêr punika dadi | tuturutannipun ical | wahananing
supênèki | panggih saking wawangsulan | kadi ta supêna manggih ||
32.
Sungkawa wahananipun | amanggih suka sayêkti | karana sungkawa ing tyas |
wangsulannya sukèng ngati | wahanane kang supêna | dadya pasêmon puniki ||
33.
Ngipi rêbah wismanipun | pinanggih wahananèki | dadya kapêjahan somah |
sasaminira puniki | mênggah ipèn ingkang dadya | pasêmone supênaning ||
34.
Tyang walaka têgêssipun | janma kang tan nandhang sakit | miwah tan ngêmu
sungkawa | supêna kang wahananing | pinanggih dadya wangsulan | tyang sayah
supênanèki ||
35.
Ipèn kang wahananipun | dadya tuturutan yêkti | supênaning janma roga | ipèn
kang wahananèki | apan dadya pipiridan | supênaning tyang prihatin ||
36.
Yayi supênanirèku | wahana sungkawèng galih | dènnira tan asusuta | asru
miminta ing Widdhi | dumadya supênanira | angsal dhere sawung adi ||
37.
Ing wasananipun antuk | atmaja jalu lan èstri | Ki Hartati duk miyarsa | suka
amarwata siwi | manis wijilling wacana | kulup lan arinirèki ||
38.
Yêkti ingsun ambil sunu | ing dunya praptaning ngakir | tak gawa mring
Pakalongan | yèn ingsun tumêkèng lalis | samuwaning rajabrana | sira karo kang
(n)darbèni ||
39.
Sinaksènna ing Hyang Agung | lawan (n)Jêng Nabi sinêlir | sakarone sutaningwang
| aywa padha ana krami | katon rumakêt mring bapa | mangkana dhuh Jayèngsari ||
40.
Lêjaring tyas suka sukur | aturnya nyênyês mrakati | dhuh rama wong
tuwaningwang | ulun lan putranta yayi | atur prasêtya prasaja | ing lair
têrussing ngati ||
41.
Nganggêp sudarma satulus | ing dunya praptaning ngakir | sakarsanta aywa
wangwang | pangrèhira marang mami | aywa kang tumêkèng lara | tan tambuh prapta
ing pati ||
80. Gambuh
1.
Ki Hartati gya gupuh | ngrangkul gapyuk marang kalihipun | sarwi angling sing
ora-ora kawijil | dhuh babo jantung-atiku | pasiyane Hyang sayêktos ||
2.
Tan wus lamun kawuwus | kang sih-sinihan kalawan sunu | radyan matur mring
Menakluhung kiyai | uwa bab supêna wau | paran pardikane reko ||
3.
Ingkang kawasitèku | kalih ingkang kacakrabawèku | kaping tiga anênggih
kadaradasih | kadarsana kaping catur | (ng)guguk wangsulannira lon ||
4.
Ipèn papat prakarèku | nora kêna pinardika iku | kaya dene ipèn kang kawasitèki
| têgêse apan katayuh | iku ipènne kang uwong ||
5.
Antuk wangsit satuhu | upamane janma nuju tunggu | uwong lara sing tunggu turu
angipi | iku tambanana anu | linaksanan waras yêktos ||
6.
Pan wangsiting Hyang tuhu | ipèn kang kacakrabawa iku | kacipta ing wicara duk
durung guling | kang rarasan barêng turu | supênanira pan cocok ||
7.
Lawan rarasanipun | nalikane mêlèk durung turu | ipène kang kadaradasih pinardi
| têrus lan wahananipun | pama ngipi wruh sotya byor ||
8.
Barêng tangine turu | uga wêruh ing sotya byor mau | ipèn ingkang kadarsana
têgêsnèki | katulat upaminipun | sadurunge turu wêroh ||
9.
Taksaka langkung agung | barêng turu angipi wong iku | wruh taksaka agung
sasaminirèki| ipèn pat prakara iku | tan kêna winêrdèn yêktos ||
10.
Krana wahananipun | ana tingkah ana dadya jumbuh | cuthêl kaki bab ipèn kang
dak kawruhi | suka ing sadayanipun | Buras matur sumalonong ||
11.
Lir dongèng Andhelumut | mawi maring pêkên tuku kacu | cukacuthêl mak kalakêp
tan na maning | bok malih jênge tan ngantuk | kula karêm ngarsa omong ||
12.
Mèsêm Ki Menakluhung | kacung Buras dhasar mêncul tutuk | wong wis êntèk apa
kang winêdhar malih | lah iki wus wancinipun | prayoga sami lêlêson ||
13.
Ambanjêng munggèng salu | Ki Hartati cakêt lan kang sunu | datan guling lawan
Radyan Jayèngsari | Ki Hartati tatanya rum | kulup jarwaa sayêktos ||
14.
Kang ayoga sirèku | myang sêdyanta ywa kumbi nakingsun | radyan matur purwa
madya wasanèki | ginêlarakên sadarum | sarta waspanya drês miyos ||
15.
Hartati duk angrungu | prasajane Radyan Jayèngsantun | saya mantêp dènnira
angaku siwi | mangkana wus wanci bangun | sakaliyan waktu Suboh ||
16.
Ki Menakluhung sampun | asasaji pasugatanipun | dhaharan enjang-enjangan wedang
kopi | samapta lumadyèng ngayun | winantu ing sabda alon ||
17.
Yayi sawontênnipun | nyumanggakkên sakaparêngipun | Ki Hartati myang atmajanya
kakalih | rêsêp bukti samya kêmbul | wus dumugi Buras nglorot ||
18.
Ki Hartati lingnya rum | dhuh kiraka ulun sangêt nuwun | marganing kang antuk
kanugrahan Widdhi | kadugèn osiking kalbu | ingkang anjalari rawoh ||
19.
Saking kiraka tuhu | pan rumaos tan sagêd rinipun | amamalês kang timbang
raossing ngati | Ki Menak umanggut-manggut | tuhune mung darmi ingong ||
20.
Panuju wêkdallipun | kêparênge ing Hyang Maha Luhung | dak badhene si adhi
kêsusu mulih | wus wayahe wong kêmaruk | Hartati latah lingnya lon ||
21.
Kiraka yêktosipun | (ng)gih makatên bêbêg kêdah mantuk | têka mangke amung
panti kang kaèksi | daya-daya praptèng sudhung | kèndêl dagang muhung momong ||
22.
Iba ta sukanipun | rayi (n)dika wus aliman ulun | kalilana mancal jong enjing
puniki | (ng)gih yayi antuk rahayu | wit mancal praptaning laboh ||
23.
Kakalih sutaningsun | ulun asung pamuja rahayu | wus samapta bidhal saking
Ragajampi| Menakluhung atut pungkur | ing palabuhan wus anjog ||
24.
Ki Hartati pan asung | titilaran mring Ki Menakluhung | baranarta sinjang
lêlêmês mawarni | kathahe tan kênèng ngetung | wusnya andum karahayon ||
25.
Layar binabar mamprung | antuk angin lampahe kang prau | marmaning Hyang kadi
larapping jêmparing | tan winarna laminipun | ana ing laut wus rawoh ||
26.
Pakalongan wus rawuh | saking baita tandya tumurun | atmaja dwi kinanthi
anganan-ngering | pra lêskar (ng)garubyug pungkur | myang ngerid barang
ginotong ||
27.
Cingak kang samya (n)dulu | de katêmbèn ki sudagar rawuh | nganthi rarya
kakalih sami linêwih | kang jalu bagus jatmika | kang èstri ayu mancorong ||
28.
Tanya mring lêskaripun | winangsulan iku ingkang sunu | nyi sudagar swaminya
ing Banyuwangi | mangkya ngajal milanipun | kalihe samya binoyong ||
29.
Apan ta wus angumum | kang miyarsa pracaya ing kalbu | dupi prapta ing wisma
Nyai Hartati | gurawalan dènnya mêthuk | tundhuk radyan sakarongron ||
30.
Mangraup suku gapyuk | angabêkti turrira mlasayun | aywa kaduk ing tyas abela
panampi| ulun putranta satuhu | Jayèngsari araningong ||
31.
Lah iki ariningsun | Rancangkapti sayayah saibu | mijil saking garwa kang nèng
Banyuwangi | mangkya ibu uwus surud | milane ulun binoyong ||
32.
Nyi Hartati tan muwus | lingak-linguk nanging uwus runtuh | trêsna asih wêlas
mring atmaja kalih | Kiyai Hartati (ng)guguk | wusana ngandika alon ||
33.
Wis nyai jakên mlêbu | marang panti kakalih anakmu | seje dina bae kowe dak
wartani | lalakone atmajamu | sawusira aso gupoh ||
34.
Nindakkên gramènnipun | kadya saban Nyi Hartati sampun | jinatènan anane
kakalih siwi| uwus ingandhar sadarum | nyai sudagar cumêplong ||
35.
Tan seos kadya kakung | dènnya ngrêngkuh mring kakalih sunu | alêstantun tan
ana winalangati | nyai kyai saya sêpuh | myang karênan dènnira mong ||
36.
Babasannya satuhu | sugih singgih dènnya dagang mantun | sakèh potang tan ana
ingkang tinagih | suprandene malah wuwuh | rijêkine ingkang rawoh ||
37.
Mêmpêng ngibadahipun | datan towong myang kakalih sunu | tan kêna sah kadya
wade dènnya ngêmpit | lininging jinuju wuruk | mrih mungkur pakarti awon ||
81. Pangkur
1.
Ki Hartati mêdhar sabda | dhuh sutèngsun sêdhêng sira ngawruhi | witting
kabungahan iku| kang dadi pangèsthinya | ing manungsa pitung prakara kèhipun |
ingkang sapisan kasuran | wardi kawantêran nênggih ||
2.
Amrihira kineringan | wignya saking kasaktèn iku kaki | dene ta kalakonipun |
saka acêgah mangan | de dadine saka santosaning kalbu | kang dadi sambekalanya
| lamun anjajadha tuwin ||
3.
Anganiaya sasama | kapindhone kagunan têgêsnèki | kapintêran pamrihipun |
kinêdhèpan sasama | wiwittira saka puruita kulup | dene kalakone saka | têlatèn
miwah tabêri ||
4.
Kang dadi sambekalanya | yèn sungkanan
miwah rusuh ing budi | kabêgjan kang kaping têlu | têgêse kasugihan |
pamrihipun kinalulutan puniku | wittira saking (ng)gaota | dene kalakone saking
||
5.
Sabar tanapi narima | dumadine saka gêmi nastiti | angati-ati puniku | kang
dadi sambekala| lamun lèr-wèh lawan angumpêt puniku | kang kaping pate kabrayan
| apan wardèn têgêsnèki||
6.
Sugih putra lawan wayah | pamrih kopèn kinamulenan nênggih | saking ing sih
wiwittipun| kalakone pan saka | mêpêt sabda mênggah kadadeyanipun | saking
mantra myang sarana | nanging sambekalanèki ||
7.
Para sêngitan sumlangan | kaping lima kasinggihan winardi | kaluhuran
pamrihipun | kaajèn kinurmatan | witting saka tatèki nastapa iku | kalakone
saka puja | kalawan ing pangabêkti ||
8.
Dadi saka anorraga | ingkang dadya sambekalanèki | manawa loba ing kalbu |
lawan angkaramurka | kaping nênêm kayuswan pan têgêsipun | apanjang ing
yuswanira | kinandêlan pamrihnèki ||
9.
Witte saka sadubudya | kalakone saka ing wahdat kaki | dadya saka sêtyatuhu |
kang dadi sambekala | lamun dora kalawan cidra puniku | kang kaping sapta
pungkasan | kawidagdan têgêsnèki ||
10.
Kayuwanan pamrihira | kinopaman wittipun saking sukci | klakon saking cêgah
nginum | mungguh kadadèyannya | saka paramarta lawan utamèku | kang dadi
sambekalanya | manawa alaku nisthip ||
11.
Kalawan asugih duka | uwus tamat ingkang pitung prakara | wau ta Dyan
Jayèngsantun | karênan ing wardaya | alon matur rama wawarahmu wau | paran
bisane katêkan | Ki Hartati malih angling ||
12.
Kulup dadine kang cipta | kabèh iku manawa dèn-têmêni | ananing sêdya puniku |
manawa ingantêpan | katêkane ing karsanira puniku | lamun têmên linampahan |
ana babasannirèki ||
13.
Dadi ing saciptanira | apa barang ing sasêdyanirèki | kalakon sakarsanipun |
nanging ingkang mangkana | tumrap marang manungsa waskitha putus | ing
sasandining dwi-astha | manawa manungsa maksih ||
14.
Walaka satuhunira | wêruhipun kalamun dèntêdahi | bisane lamun winuruk | de
dadine manawa | ditandangi wau ta Dyan Jayèngsantun | wus tampi ing pasang
cipta | kang winêdhar Ki Hartati ||
15.
Condhong suka rênaning tyas | amung ngungkih matur marang sudarmi | rama ing
sauwusipun | dak lakoni sadaya | kaya paran (ng)goningong ngêtrapkên iku | Ki
Hartati angandika | kulup tan kêna samangkin ||
16.
Durung pinarêng ing mangsa | radyan minggu asru (ng)gagas ing galih | katungka
ing Mahrib waktu | wus samya asêmbahyang | sabakdaning Ngisa nulya dhahar
kêmbul | nutug dènnira bujana | sadaya samya wawanting ||
17.
Asta rêsik sinarbètan | Nyi Hartati tatanya mring kang siwi | rara apa wus
sumurup | arane driji lima | myang karêpe ing sawiji-wijinipun | ibu aku durung
wikan | sang dyah gya rinangkul aglis ||
18.
Ingarasan wantya-wantya | astanira kang kanan dèncêpêngi | lah èngêta sira
masku | mulane ginawanan | driji lima punika ta arannipun | ing sawiji-wijinira
| jêjêmpol ingkang rumiyin ||
19.
Panuduh kaping kalihnya | kaping tiga panunggul rannirèki | manis ingkang
kaping catur| jêjênthik kaping gangsal | kawruhana mungguh sêmune Hyang Agung |
wong wadon wus ginawanan | dalil panganggoning èstri ||
20.
Iku wajib kinawruhan | karêppe sawiji-wiji dariji | mula binêktan sirèku |
jêjêmpol marang ing Hyang | dèn kaya pol ing tyas yèn angarsèng kakung | têgêse
pol dènagampang | sabarang karsaning laki ||
21.
Mula ginawanan sira | ing panuduh aja akumawani | anikêl tuduhing kakung |
sapakon lakonana | pramilane ginawanan kang panunggul | kakungmu
unggul-unggulna | miwah kalamun paparing ||
22.
Nadyan thithik nora mandra | unggulêna guna kayaning laki | marmane sira puniku
| jari manis ginawan | dèn-amanis ulat atanapi têmbung | yèn ana karsaning
priya | dhoso (m)basêngut ywa nganti ||
23.
Ing netya dipun sumringah | nadyan lagi rêngu jro tyasirèki | yèn ana
ngarsaning kakung | buwangên ywa katara | marmanira ginawan jêjênthik iku |
dipun athak aithikan | yèn ana karsaning laki ||
24.
Karêpe athak ithikan | dèntarampil marang sabarang kardi | kalamun ngladosi
kakung | dèn-ririh lan dèn-kêbat | aywa kêbat drêg-drêgan grobyagan iku | kêbat
narutua nistha | pan rada ngoso ing batin ||
25.
Lamun kok èngêti rara | ingsun tanggung wus masthi sira manggih | mulya dunya
akiripun | lan aja manah nyimpang | dèn-tumêmên dibandhunga patang puluh | aja
gumingsir tyassira | dèn-trus lair têkèng batin ||
26.
Rancangkapti duk miyarsa | sampun tampi cinancang pulungati | matur marang
renanipun | dhuh ibu pangèstunta | muga-muga pinarêngna ing Hyang Agung | bisa
nglakoni kang dadya | karêpe dariji gati ||
27.
Luwaran dènnya dhaharan | tan antara nulya amapan guling | wau ta Dyan
Jayèngsantun | kalawan risang rêtna | katri Buras wus lami dènnya dudunung |
anèng nagri Pakalongan | lumintu Kyai Hartati ||
28.
Sung wuwulang mring rahadyan | Nyi Hartati sung wulang Rancangkapti | samya
ngêtog kawruhipun | kang nampèni kacêkap | kawarnaa Nyi Hartati gêrah sêpuh |
pinarêng lan takdirira | tumêkanira ing jangji ||
29.
Sang dyah alara karuna | layonnira kang ibu dènrungkêbi | mlasasih sasambat ibu
| sapa kang momong ingwang | dene durung laki têka ibu lampus | sumaput datan
panon-rat | Rancangkapti lir ngêmasi ||
30.
Gumrah tangis jroning wisma | Ki Hartati amondhong ingkang siwi | mèwèk-mèwèk
marêbês luh | dhuh jantung atiningwang | lah emuta babo nyawa ywa kabanjur |
papas pupussên tyassira | èngêta yèn wus tinakdir ||
31.
Malah sukura ing Suksma | susuwunên kamulyaning kajatin | kang langgêng
salaminipun| anakku Jayèngsêkar | aku pasrah mungguh layonne ibumu | wis kono
mangsa bodhoa | pêtakên mring dhusun Sranggi ||
32.
Sang dyah rara wus binêkta | maring wisma pungkur ing tamansari | gya wungu
saking ing kantu | anungkêmi kang rama | Ki Hartati tansah (m)barêbêl kang êluh
| pêgat-pêgat angandika | wis wungua sira nini ||
33.
Rancangkapti wus alênggah | rama sira ywa bali marang panti | èh bocah wadon
dèngupuh | maringa patamanan | ngundhuhana kêmbang gambir mlathi mênur | capaka
argulo mawar | salong mênyanga ing panti ||
34.
Patang gêndul lênga mawar | lawan lênga sêtambul têlung kopi | jêbadan rong
cupu agung | we mawar myang hèr jamjam | ngênêm êncèh ratus têlung lodhong
agung | kayu garu têlung rêmbat | kabèh wêtokêna aglis ||
35.
Aturêna kakangêmas | lan rimongku kang saka ing Ngarabi | kêmbang êmas putih
biru | kang têka wingi ika | kaagêmna lurub bandhosane ibu | banjur tinumpangan
sêkar | roroncèn anamman kanthil ||
36.
Uga aturna kakangmas | sampun mundur pra dasih kang tinuding | sang rêtna
angrujit santun | kang nglayat tan petungan | jêjêl uyêl ambèr tumêka ing
lurung | kang layon wus binrêsihan | samêkta rêrênggannèki ||
37.
Jayèngsari gya utusan | lah ta Buras matura mring Kiyai | sarèhne iki wus rampung
| wus samêkta sadaya | kang inganti pra sêpuh wus padha rawuh | nyuwun lilah
banjur mangkat | Ki Buras umentar aglis ||
38.
Panggih matur rèh dinuta | ki sudagar tan angling mung nganthuki | wus matur
marang sang luhung | nuwun sampun kalilan | wus umangkat kang dhikiran swara
arum | umyung lir manêngkêr wiyat | samarga wuwuh kang ngiring ||
39.
Sampun prapta pasareyan | Jayèngsari ingkang mêtak pribadi | paragad
pamêtakipun | kang ngiring wus bubaran | sowang-sowang mantuk maring wismanipun
| radèn mantuk wus kapanggya | kalawan rama myang ari ||
40.
Rancangkapti Jayèngsêkar | myang pra santri jalu kalawan èstri | datan kirang
saking satus | ratri pantara siyang | samya darus Kur'an tan na kêndhatipun |
praptèng patangpuluh dina | nulya amung sabên ratri ||
41.
Èstri pitu jalu sapta | Rangcangkapti wus (n)darus katam kaping | pitu dene
Jayèngsantun| wus katam ping sadasa | sampun lêjar kang samya kataman giyuh |
Ki Hartati awidada | dènnira mong siwi kalih ||
42.
Tulus amukti wibawa | datan kêndhat sêdhêkah dana mintir | maring sasamèng
tumuwuh | rupa barana arta | pinapantês ing sapangkat-pangkatipun | janma nagri
Pakalongan | warata kadanan sami ||
43.
Babasan tan na kliwatan | suprandene dunyane Ki Hartati | nora kalong malah
wuwuh | karya eramming kathah | ana ngira yèn saka karamatipun | putra dwi
èstri lan priya | kang cahya apindha sasi||
44.
Mintir samya lêng-ulêngan | para tamu myang janma aminta sih | apa ing
sakarsanipun | sayêkti sinukanan | saking nagri liyan apan wus misuwur | Ki
Hartati ambêg dêrma | asih marang ing sasami ||
45.
Anuju ari sajuga | Ki Hartati salira angalêntrih | animbali mring kang sunu |
dhuh karo atmajèngwang | bokmanawa wus cakêt lan maotingsun | anon sadhengah
wus kêmba | rarasati nikmat êning ||
82. Mijil
1.
Pêngetungku Jumngah ngarêp iki | purnama mancorong | pan kabênêr ing sèwu
dinane | ibunira bokne Rangcangkapti | radyan awotsari | paran etangipun ||
2.
Ki Hartati angandika aris | saking ri duk layon | kaetang nêm pasaran limane |
sasinira kaundur kakalih | dene tanggalnèki | lilima kaundur ||
3.
Duk gêblage iku amarêngi | ari Akat Êpon | tanggal kaping rong puluh Surane |
taun Alip Akat etung siji | Sênèn etung kalih | Slasa etung têlu ||
4.
Rêbo papat Kêmis limanèki | Jumungah nêm pantog | de pasaran Pon siji etunge |
Wage loro Kaliwone katri | Lêgi papat nênggih | Paing limanipun ||
5.
Ping rong puluh awit mundur siji | ping sangalas roro | ping wolulas têtêlu
undure | ping pitulas papat undurnèki | jangkêpira kaping | nêmblas lima mundur
||
6.
Sasi Sura awit mundur siji | Bêsar jangkêp loro | dadi ana Jumungah Painge |
tanggal kaping limalas marêngi | Dulkangidah sasi | Jimawal kang taun ||
7.
Nyuruhana mitra ngundang santri | jalu lawan wadon | ywa kuciwa sugatane nikèn
| maragatta kêbo sapi kambing | ayam wiwah biri | bèbèk banyak kalkun ||
8.
Wedang soklat êtèh lawan kopi | dhaharan sing gamoh | kang mirasa kang kapara
akèh | barêkatan prantènana kaki | myang salawat picis | ywa kuciwèng sêmu ||
9.
Tur sandika mundur suta kalih | mituhu sapakon | praptèng ari wus samêkta kabèh
| bakda Ngisa Kiyai Hartati | pinarak pandhapi | manggihi pra tamu ||
10.
Kang mapakkên miwah ngacarani | mrênahkên kang ênggon | Jayèngsari tan ana
kèndêlle| jroning wisma Nikèn Rancangkapti | sanggyaning tatami | pinarnahkên
sampun ||
11.
Santri kaji nangkoda priyayi | apan datan awor | Ki Hartati midêr sung pambage
| myang salaman dupi wus waradin | Radèn Jayèngsari | mahyakkên ing parlu ||
12.
Têmbung cêtha angrêsêpkên ati | anorraga alon | miminta sih marang sadayane |
tamu miwah santri kang miyarsi | rêsêp sukèng ngati | sugata lumintu ||
13.
Nulya tapuk sagung para santri | sapêrlune ngaos | kang tan ngaos arame gogotèk
| ing jro panti pan mangkono ugi | Nikèn Rangcangkapti | tan na kèndêllipun ||
14.
Dènnya (m)bujakrami mring tatami | rahab ing susugoh | lan kakungan ing jawi
tan pae | wussing katam kèndêl sawatawis | tapuk sahman dhikir | swaranya
gumuruh ||
15.
Nglêbêt (n)jawi sarampunging dhikir | ambêngan lumados | dinonganan arêmpêk
amine | pragad donga gya bukti dumugi | brêkatan rinakit | piring cangkir
kriyuk ||
16.
Kètèl mangkok kuwung kêda basi | grêglèk gêlas bokor | kêndhi suru lading myang
cukite | dhulang tenong cêthing srêbèt putih | bakakên si lilin | glaran batu
alus ||
17.
Pakinangannya tunggal miranti | salawat nèng kanthong | nyangang reyal pitu
tumurune | gangsal niga maratah nyaringgit | miwah sadayaning | kang nèng
ngarsanipun ||
18.
Binêktakkên sanggyaning tatami | waradin sakèh wong | suka rêna ing tyassira
kabèh | amaratah brêkate wong siji | ngalih bêktan sami | ana (ng)gotong têlu
||
19.
Para tamu wus aminta pamit | Hartati lingnya lon | babo ingkang rawuh sadayane
| sakalangkung ing panuwun mami | suka rênèng ngati | tan kenging winuwus ||
20.
Sampun kirang aksamanta sami | maring raganingong | barêkatan apan prayogine |
kaantukna rumiyin mring panti | kaparênga nganti | sakêdhap turulun ||
21.
Samya (n)dhêku sanggyaning pra tami | brêkatan wus bodhol | Ki Hartati pamit
mring tamune | yun manggihi para tamu èstri | dupi praptèng panti | angsung
salam gupuh ||
22.
Tatanya ring rara Rancangkapti | para tamu wadon | apa uwus mranti brêkatanne |
iya rama wus ginawa mulih | apa saananing | kang lumadyèng ngayun ||
23.
Dalah wadhah dak purih (ng)gawani | lawan (n)jawi jumboh | Ki
Hartati latah sru sukane | kacondhongan
sabarang karsèki | putra wruh ing wangsit |
wasana lingnya rum ||
24.
Pra rubiyah kang rawuh ing ngriki | sru panuwunningong | mugi sampun kirang
aksamane | ngantossana saking sawatawis | wontên pêrlu kêdhik | pra rubiyah
(n)dhêku ||
25.
Ki Hartati ngambil toyastuti | gya lumêbèng gêdhong | salat kajat dangu
antarane | nulya ana cahya anêlahi | sakèh damar lilin | sirna sorottipun ||
26.
Samya kagyat sakèh ingkang janmi | Rancangkapti gupoh | manjing gêdhong nêlahi
sunarre | marêpêki kang rama pinanggih | wus tumêkèng jangji | puput yuswanipun
||
27.
Mujur ngalor munggwèng kanthil sukci | Rancangkapti (m)bêngok | ngadhuh-adhuh
nrungkêppi layonne | kawarnaa kang ana ing (n)jawi | sagunging parèstri |
bilulungan gugup||
28.
Jayèngsari kagyat mentar aglis | prapta jroning gêdhong | wus têtela kang rama
sedane | gya sinambut Nikèn Rancangkapti | pangandika ririh | babo ariningsun
||
29.
Dèn narima sukur ing Hyang Widdhi | takdir kang dhumawoh | lah èngêta garissing
papasthèn | tanpa pêrlu manggung kok tangissi | balik dèn-miranti | tikêllên
lan sibu ||
30.
Lêjar ing tyas Rancangkapti mijil | nèng jarambah lunggoh | tur uninga marang
tatamune| myang parentah maring para dasih | sampêtting pakarti | sadaya
kacukup ||
31.
Jayèngsari mêdal tur udani | yèn kang rama layon | samya (n)jêtung (m)barêbêl
waspane | para èstri gumrumung anangis | Radyan Jayèngsari | aparentah gupuh ||
32.
Amiranti pangkat benjing-enjing | panguburre layon | tan winarna ingkang
nambutgawe | para tamu guyup angrencangi | layon binarêsih | rinukti pinatut ||
33.
Ingkang dadya pangagênging nagri | Pakalongan rawoh | Jayèngsari nêmbah lon
aturre | pangkattipun layon benjing-enjing | ulun lawan ari | tumutur mring
kubur ||
34.
Nanging lajêng tan wangsul mring nagri | ulun yun dhêdhepok | kang tan têbah
lawan astanane | rama ibu wontên dhusun Sranggi | sakawontênanning | kang
kantun sadarum ||
35.
Dalah papan pemahan myang panti | trussing lair batos | ulun sumangga ing
sakarsane | ingkang ngasta pangawasa nagri | sakarsanta dadi | aywa walangkalbu
||
36.
Dhuh sanggyaning kang rawuh ing ngriki | mênggah aturingong | sami ngidènnana
sadayane | saur paksi tamu jalu èstri | mangkana wus wanci | sêdhêng
angkattipun ||
37.
Wus rinakit kang samya umiring | angrênggani layon | kèhing janma myang
uparênggane| tikêl pitu kalawan duk nyai | sakalir wus mranti | ingangkatkên
gupuh ||
38.
Kèhing janma ramene kang dhikir | kadya samodra rob | kataman ing prahara gora
rèh | gumalêdhêg kang kari anggili | kaponthal nututi | lajêng samya mikul ||
39.
Tan winarna lampahirèng margi | ing astana rawoh | sinarèkkên cakêt lan nyaine
| paragadding panguburrirèki | kang samya umiring | sadaya wus mantuk ||
40.
Kantun para batih kang umiring | marang sakarongron | Jayèngsari alon
ngandikane | èh sakèhe abdine kiyai | tan na dakaranni | mantuka rumuhun ||
41.
Ngopènnana saananing panti | dene raganingong | patang puluh ari anèng kene |
mulyakakên ingkang wus suwargi | poma dèn nastiti | sagung para wadu ||
42.
Wussing tampi dhawuhnya sang pêkik | kêbut jalu wadon | samya mantuk marang ing
wismane | kawarnaa kang kari prihatin | Radyan Jayèngsari | nèng ngandhapping
pocung ||
83. Pocung
1.
Dhuh riningsun payo tumuli lumaku | ngupaya kang dadya | wêcane sang maha yogi
| ngêndi baya prênahe ing Sokayasa ||
2.
Yèn talendho ing laku mênèk kajujul | mring batih kang padha | trêsna sih ayun
umiring | ing sapurug satêmah ngribêddi lampah ||
3.
Iya kakang aku (n)dhèrèk sakarsamu | Ki Buras turrira | upaminipun ngêntosi |
kula badhe tilêm saking saêleran ||
4.
Rancangkapti angandika sakarêpmu | ananging dak tinggal | sira kantunnna
pribadi | yèn wus tangi banjur age anusulla ||
5.
Buras matur uwis kojur botên èstu | rahadyan wus linggar | saking ing astana
Sranggi | ngidul ngetan sumêngka anggraning arga ||
6.
Tumurun ing jurang pèrèng siluk-siluk | surupping baskara | kèndêl dènnira
lumaris | sipêng anèng dhusun tuwin padhêkahan ||
7.
Enjing bangun linajêngkên lampahipun | lêpasing lumampah | tan ana sangsayèng
margi | ya ta wau para batih Pakalongan ||
8.
Samya nusul marang ing Saranggi dhusun | rahadyan tan ana | atanya mring kanca
siti | winangsullan sadangune nèng astana ||
9.
Mangkya suwung wikana ing puruggipun | pra dasih sungkawa | bilulungan
ngupadosi | alêstantun tan ana ingkang pinanggya ||
10.
Sigêg ingkang pra dasih kang wayang-wuyung | wau lampahira | Jayèngsari
Rancangkapti | wus angancik sukuning Parau arga ||
11.
Amalipir ngambah têpining tlaga (n)dhut | warak kang kapapag | (ng)gêndring
marang êmbêl bêlik | saya (n)dêdêr ing lampah langkung rêkasa ||
12.
Êbun ingkang nèng godhong pating parêntul | gumêbyar lir sotya | hawa asrêp
anglangkungi | kang mahawan sadaya nrêthêk wèl-wèllan ||
13.
Buras nyêbut bilah thik adhêm kalangkung | sabarang kaidak | rasane lir ngidak
api | kira-kira iki lagi bêdhug awan ||
14.
Iba mêngko lamun wanci bangun esuk | kiraku tikêl pat | ah kranjingan adhêm iki
| sakirane apa ana wong kang krasan ||
15.
Manggon anèng kene raratune (n)jêkut | suprandene (n)dara | sakaliyan tan
katawis | ngeca-eca dènnira sami tumindak ||
16.
Radyan nolih ywa kok praduli bae wus | adhêm manggon dhawak | Ki Buras
wèl-wèlan angling | botên niyat pun adhêm kula ajaka ||
17.
Tanpa têmbung gapyuk ngrangkul malbèng usus | tinundhung tan kesah | malah
kêkah anggendholi | têpung pisan si adhêm kok banjur trêsna ||
18.
Gya tumurun rahadyan ing lampahipun | anon padhêkahan | anèng lambunge kang
wukir| angandika payo yayi pinaranan ||
19.
Kang garêmbêl ngarêp iki kaya dhukuh | ngupaya patanyan | lampahipun sampun
prapti | patêgalan nuju pangagênging dhêkah ||
20.
Ngundhuh-undhuh Kenthol Gunawan jujuluk | kagyat duk umiyat | janma tri saking
ing ardi | lampahipun ngênêr maring patêgilan ||
21.
Ki Gunawan amapagkên sampun tundhuk | aris atatanya | kamipurun nilakrami |
nami sêdya miwah kawijilannira ||
22.
Jayèngsari amangsuli ngandika rum | kula Jayèngsêkar | sadhèrèkulun pawèstri |
Rancangkapti saking nagri Pakalongan ||
23.
Sêdyaulun maring Sokayasa dhusun | Gunawan tatanya | sintên ta ingkang sisiwi |
kang ayoga ulun Ki Hartati nama ||
24.
Kenthol (ng)guguk Ki Hartati mitraningsun | wus lami tan panggya | punapi
taksih basuki| nuwun mangke sakaliyan sampun lina ||
25.
Kala sugêng wantos-wantos wêlingipun | ing sapungkuringwang | sira lan
arinirèki | pruitaa sang pinundhi Sokayasa ||
26.
Milanipun sarampungirèng pangubur | tan wangsul mring
wisma
| lajêng mentar praptèng ngriki | Ki Gunawan angling kula botên nyana ||
27.
Lamun sampun praptèng jangji kalihipun | anak dènnarima | ngèstokkên tuduh
sudarmi | bokmanawi ing têmbe manggih kamulyan ||
28.
Lamun sarju prayogi kampir wismèngsun | nêntrêmkên sarira | rèh mêntas lalampah
têbih| têmbe ulun umiring mring Sokayasa ||
29.
Sakaliyan tyassira langkung panuju | wus kerit mring wisma | Gunawan nulya
ngundangi| para batih kinèn samêkta sêsêgah ||
30.
Wusnya rampung linadossakên mring ngayun | dhuh anak sumangga | kinarya jampi
kalantih | sawontênne sugatanipun tyang ngarga ||
31.
Tanpa rabi pramilanya langkung kidhung | èh bocah gêdhèkna | oncormu ywa kongsi
mati | sakaliyan wus wawanting nulya dhahar ||
32.
Wus dumugi linorodkên Buras gupuh | Rangcangkapti lingnya | kakang iki desa
ngêndi | lawan ingkang aran totor iku apa ||
33.
Ana jroning wisma suda asrêpipun | sapa namanira | ingkang darbe wisma iki |
dene ngaku mitrane kang wus suwarga ||
34.
Ki Gunawan gumujêng alon lingipun | anak nama kula | Kenthol Gunawan duk maksih
| rêmên dagang lan rama (n)dika tan pisah ||
35.
Baya sampun tinakdir dera Hyang Agung | ulun tansah tuna | rama (n)dika
manggung bathi | kaku ing tyas dhêdhêkah Diyèng punika ||
36.
Sêpi samun suprandene manahulun | têntrêm sukawirya | angungkuli kala sugih |
sangandhapping panti punika guwanan ||
37.
Rintên dalu totor latu datan lampus | mila nèng jro wisma | datan akaraos atis
| Buras matur lêrês-lêrês kang timbalan ||
38.
Tanpa (n)jêkut ning mêngko nèk mêtu nguyuh | awak rasakêna | mêsthi tis-tis
tiba katis | wedang tuwa anom datan krasa panas ||
84. Sinom
1.
Ki Gunawan aturrira | ing benjang enjang prayogi | lêledhang supadi enggar |
ing tyas kataman prihatin | umiyat candhi-candhi | Diyèng kathah warninipun |
talaga Pakarêman | babahan Aswatamèki | sumur gumling myang kawah Candradimuka
||
2.
Rancangkapti duk miyarsa | kakang sesuk milu mami | ing dalu datan winarna |
nahan wus wanci byar enjing | Hyang Surya andhadhari | sadaya apan wus ngrasuk
| busana gya sarapan| pinantês dhaharan enjing | wedang êtèh alalap gêndhis
kalapa ||
3.
Wus dugi dhahar sarapan | wawi anak mumpung enjing | gya linggar saking ing
wisma | Gunawan lumakyèng ngarsi | sacakêtting kang margi | miyat candhi cacah
têlu | nèng èrèng-èrèng arga | angongkang ing jurang trêbis | kang satunggal
aran candhi Duryudana ||
4.
Kalih candhi Dhanyang Druna | katiga candhi Sangkuni | ing lampah wus mancat
minggah| praptèng nginggil siti wradin | umiyat candhi-candhi | candhi Arjuna
jinujug | ing têngah wontên sela | kumalasa lus pasagi | têngah sela krowok isi
toya marta ||
5.
Langkung asrêpe kang toya | majêng mangilèn kang candhi | ing ngarsane candhi
Sêmar | kidulling Arjuna candhi | Sumbadra langkung adi | ing ngarsa mawa lèng
agung | Jayèngsari turrira | puniki êlèng punapi | Ki gunawan alon wijiling
wacana ||
6.
(ng)Gèr punika winastanan | babahan sang Durnasiwi | inggih Bambang Aswatama |
ngalèr ngilèn trusannèki | tumindak ngidul myat ing | candhi Puntadewa Prabu |
kakalih candhi ngarsa | kêmbar warni alit-alit | winastanan candhi Nangkula
Sadewa ||
7.
Kidul candhi Puntadewa | winastan candhi Srikandhi | lajêng dènnira tumindak |
ngidul ngilèn sawatawis | umiyat candhi asri | aran candhi Bimasunu | ya candhi
Gathutkaca | samya ngilèn ajêngnèki | ngidul malih miyat candhi Wrêkudara ||
8.
Inggil tur agêng priyangga | arêspati langkung wingit | pribadya majêng
mangetan | salêsih dènnya ningali | tumindak ngidul malih | myat Tlagawarna
rannipun | we lir kuwung wangkawa | pêthak abrit biru kuning | lirap-lirap
kalangkung asri kawuryan ||
9.
Mawèh sêngsêming wardaya | anglilipur ing prihatin | ri wusnya myat Tlagawarna
| miyat talaga Tus nami | toya kalangkung wêning | katandha dhasaring ranu |
gya miyat tlaga Kidang | umobing we mawèh giris | nulya wangsul ngalèr ngilèn
lampahira ||
10.
Umiyat ing candhi Krêsna | sêmu wingit anglangkungi | rêspati kang wawangunan |
kêmput tapis dènubêngi | nulya tumindak malih | mangilèn myat trusannipun |
babahan Aswatama | kang anjog ngarsaning candhi | sang dyah adi Sumbadra
kasêbut ngarsa ||
11.
Kawuri candhi babahan | nulya mangetan lumaris | miyat ing tuk Bimalukar | toya
manthur langkung wêning | Buras gupuh marani | kapengin raup myang nginum |
tangan kalihnya nadhah | dupi kasêntor ing warih | asru (n)jola ngacêcêng
tangan kalihnya ||
12.
Rancangkapti dahat suka | tatanya Buras thik mringis | (n)jingklak banjur
awèl-wèllan | narêthêg umatur ririh | nuwun raose sami | nyas kadya nadhahi
latu | we asrêpe kalintang | jimpe tanganulun kalih | nora majat adhême tuk
Bimalukar ||
13.
Wangsul mangilèn lampahnya | kathah rêca alit-alit | pinarik pinantha-pantha |
wiwitan ingkang kaèksi | tan liyan lir wit kopi | amung awis uwohipun |
rahadyan minta wikan | Ki Gunawan turrira ris | lah punika kang nama
purwakucila ||
14.
Wohipun kenging kinarya | panulaking wisa mandi | sarpa lamun kaungkulan |
tanpa karkat angalêntrih | kalabang kalajêngking | ulêr ing sasaminipun | [...Kirang
satunggal gatra: 7a...] |
Buras gupuh angundhuhi | kanthong kalih kêbak woh purwakucila ||
15.
Maring arga ambêg wasta | Pakarêman langkung wingit | têngah sela kumalasa |
kathah babalunging paksi | radyan tatanya maring | Ki Gunawan ris umatur |
punika balung kaga | sadhengah paksi ngungkuli | Pakarêman tamtu pêjah lajêng
dhawah ||
16.
Ana ing sela punika | wus tamat nulya ningali | ing kawah Candradimuka | luwêng
satêngahing ngardi | isi we sulak kuning | umob lirang gandanipun | tan na
kuwasa nyêlak | mawa kukus sawatawis | toya mili nanging kawah datan lukak ||
17.
Datan dangu dènnya miyat | lajêng tumurun wus prapti | ing ngèrèng-èrèng
sitinya | dèn ambah amêmbêk-mêmbik | gathuk lawan têlagi | akathah maliwissipun
| antingan apêpanthan | ana gisiking têlagi | Buras angling apa ta kae antingan
||
18.
Ki Gunawan angandika | iya ika êndhog mliwis | nanging ewuh panjupuknya | awit
siti tan kuwawi | kalamun dènênciki | amblês êmbuh gadhugipun | Ki Buras miris
maras | tumindak aminggring-minggring | lampahira wus tan ngambah siti mêndat
||
19.
Miyat sumur Jalatundha | ubênge pinalangan pring | ngaluwêng dhapur kukusan |
(n)jawi palang gasik wradin | kathah patilassanning | sêkar konyoh miwah kutug
| rahadyan minta wikan | Ki Gunawan turrirèki | sabên malêm Anggara Kasih
punika ||
20.
Kathah janma kang tirakat | wontên ingkang minta sugih | wontên minta kadrajatan
| wontên minta dènkasihi | myang minta darbe siwi | wontên minta têguh timbul |
sontên angobong dupa | manawi wus têngah ratri | angglundhungkên timba bumbung
binandhulan ||
21.
Sela bundêr agêng madya | supadi enggal lampahing |
timba prapta (ng)gyanning toya |
yèn katrimah sêdyanèki | pangraos sawêk kalih |
dhêpa sampun angsal ranu | gya inginum saêkal | [...Kirang satunggal
gatra: 8i...]
| kenging (m)bêkta lamun kinarya sarana ||
22.
Manawi datan katrimah | dalomokipun pawarti | tali ngantos sèwu dhêpa | tinarik
tan antuk warih | Ki Buras anyêlaki | nginguk lêbête kang sumur | singunên
giris ing tyas | badannya sakojur mrinding | undurrira alon-alon ulat biyas ||
23.
Cakêt lawan Jalatundha | wontên toya ingkang mili | saking sapucaking arga |
nanging lampahe kang warih | (n)dadak anyimpang têbah | datan lumêbêt ing sumur
| mangkana dènnya miyat | ing Diyèng saurutnèki | tan rêkasa ing tyas datan
mawi kêmba ||
24.
Ki Gunawan aturrira | wus têlas kang dèntingali | prayogi wangsul mring wisma |
bilih kadalon nèng ngriki | saèstu tan kuwawi | mindhak-mindhak asrêppipun |
radyan matur sumangga | tumurun wus praptèng panti | pasugata tinata tharik
samêkta ||
25.
Wawi anak lajêng dhahar | rayi paduka kalantih | sahari datan anadhah | sang dyah
angandika aris | kasêngsêm umiyat ing | candhi miwah sanèssipun | mawèh
rênaning driya | dumadi tan ngrasa ngêlih | Ki Gunawan ngandika Alkamdulillah
||
26.
Wus wawanting toya panas | pakantuk dènnira bukti | cinarik sinungkên Buras |
tanpa taha dènnya bukti | kasrêtên minta warih | sinungan wedang kumêbul | gya
inginum nir rasa | panas asrêp kadi warih | mung gugusi lambe lidhah kraos
lidhas ||
27.
Radyan matur mring Gunawan | candhi Duryudana tuwin | candhi Druna candhi Suman
| candhi Puntadewa aji | candhi Arjuna candhi | Nangkula Sadewanipun | kalawan
candhi Bima | tuwin candhi Dwarawati | ngajêngipun wontên sela kumalasa ||
28.
Pasagi sinangga ompak | kubêngira pinarigi | bulêt ingukir lung-lungan |
têngahing sela waradin | sinêrat sastra rêmit | kadiparan ungêlipun | mèsêm
Kyai Gunawan | atur wangsulan mrakati | sastra Buddha ingkang tumrap wontên
sela ||
29.
Punika apan pèngêtan | pambêkannya kang cinandhi | ngungsêd Radyan Jayèngsêkar
| mugi kaparêng ing galih | amêdhar suraossing | sadaya ingkang kasêbut | anèng
sela sasanga | nanging tinêmbungna Jawi | inggih anak punika langkung prayoga
||
30.
Winarna pambêkannira | sira Prabu Kurupati | puguh sêbarang kinarsan |
mituhokkên ing panggalih | adrêng pikir ginêlis | ayo jangjine tumanduk | rikat
nanging guguppan | ing atur tan tinaliti | mungkur marang carita mawa surasa ||
31.
Ranning ondhe miwah adat | lêlabuhan ala bêcik | tan arsa nguningannana | nurut
karsane pribadi | rêmên akarya wiwit | gagrak anyar kang sinarju | lumintu
paring dana | ambungahakên wong cilik | nanging ingkang ambyuk angubungi karsa
||
32.
Yèn ta mungguh kang mangkana | kaugung kapati-pati | wus datan asubasita |
ilang tataning narpati | katon tyas nanging jirih | watak molor nora mulur |
yèn mênêng lir gupala | ngumpêt karsa tan ngrapêti | gojag-gajêg uga iya uga
ora ||
33.
Manawa na tur wanodya | ingkang dadya suprih pamrih | anjalari sukawirya |
myang (n)drêbalane mas picis | iku rêna kapati | pangarabe nora uwus | yèn
durung tibèng karsa | sarwa nora pisan ering | ing sujanma mangun tèki
tapabrata ||
34.
Malah punika ingaran | wong papa sudra anisthip | awit tan ngubungi karsa |
kabungahanning ngaurip | anggêppe ing panggalih | marang Hyang Suksma linuhung
| sayêkti nora liya | mungguh Bathara linuwih | tanpa rupa muhung jatine
priyangga ||
35.
Krana kawasèng kaanan | tanpa cêgah tanpa sirik | milih sakèhing gumêlar |
ingkang purbamisesani | têtêp karsaning Widdhi | sida dumadi tan lêbur | tamat
pambêkannira | sang aprabu Kurupati | gantya Arya Sangkuni patih Ngastina ||
36.
Watêkannipun kinandha | pradulèn ngaruh-aruhi | nora kêna wong kumlebat |
thik-ithik dipun waoni | gawe sêriking ati | sikon saronne lumintu | tingkah
solahing liyan | mung tansah dipun owahi | nora nana sawiji kang kabênêran ||
37.
Pasthi tumiba ing lêpat | yèn nana ngarsa Sangkuni | sanadyan uwis bênêra |
gumrêmêng maoni ririh | saradan tudang-tuding | anyungir ulate rêngu | yèn
lêkas pagunêman | nora liya-liya malih | pan wus kêna pinasthèkkên lamun nacad
||
38.
Ngrasani alaning janma | dèn andhar awit jêjênthik | suku minggah kongsi prapta
| pucuk rambut tanpa uwis | dadi rênaning galih | yèn nyatur tindak kang dudu |
kinarya cagak lênggah | ngira-ira mring sasami | mung alane bae ingkang
pinêthikan ||
39.
Nora pisan angetokna | bêciking liyan pinurih | sirna kadhang tinutupan |
pamrih arahing panggalih | dimèn aja ngungkuli | ya marang sariranipun | yèn
ana wong kakandhan | nora ngalêm mring Kya Patih | miwah nora carita alaning
janma ||
40.
Pasthi ambanjur pinapas | aja ambanjur cariwis | tur yèn tinunjêl ing rêmbag |
anjêlomprongakên amrih | dudune ing sasami | lamun lêkas gawe dhawuh | mlaksana
amisesa| ngawang ngawur tan dumugi | ing wasana tan tumibèng karaharjan ||
41.
Kang pasthi dadya panggrêsah | pêgêl sayah anglakoni | praptèng (n)don dadi
tutuhan | prandene bisa ngingêrri | ing catur anyelaki | iku mau kurang anu |
lamun ta mangkeneya | iya tumiba ing dadi | lah ta ora padha ngati-ati ing tyas
||
42.
Pan mangkono Arya Suman | yèn tinutuh ing prakawis | malah malês nutuh (n)dadra
| ngêncêngi bênêr pribadi | suthik yèn dènaranni | luput parentahe ngawur |
banjur angisis jatha| ana kamituwa dadi | iku goroh yèn aku nora bênêrra ||
43.
Saking luputmu priyangga | malengos kang sinung angling | wus
watake kyana patya | ing rêmbag (ng)garèndhèl wuri |
garêgêding panggalih | sadina-dina pan namung | amrih ara-uruwa | gègèra ingsun angutil |
gêrahuyang yèn ana arjaning jaman ||
44.
Jalukane awèwèhan | kumêt tur rada nylêkuthis | dene anggêppe ing driya |
marang Hyang Suksma Linuwih | Gustine têtêp Gusti | kula ya kawula tuhu | marma
kudu akarya | anyuprih bêciking dhiri | supayane dadi tumiba ing mulya ||
45.
Kudu mangangkah tan kêndhat | angêndhak gunaning janmi | ngala-ala mring
manungsa | aja ana kang ngungkuli | supadya dadya kèksi | badanne dhewe
linuhung | ngalela anèng jagad | pangrasa bêcik pribadi | dadi sida katarima
Hyang Wisesa ||
46.
Sangêt condhong Sri Narendra | Jakapitana ing patih | Sangkuni klakuanira |
rêsêp ing tyas narapati | myang ingkang para ari | kurawa sadayanipun | tan ana
kang sulaya | gilig golong kang panggalih | abiyantu ing karsa jêng sri pamasa
||
47.
Rumojong sêdya swuh brastha | gung kinarya sêkar lathi | anurut parentahira |
kang paman Arya Sangkuni | sabarang pamrayogi | tan nana ingkang winangsul |
saatur-aturrira | tamtu bisa nuju kapti | marma tansah cakêt nèng ngarsa
narendra ||
48.
Kinarya mantriwisesa | kaprêcaya nguwasani | kabèh bot-repotting praja |
mêncarkên karsèng narpati | sukêr walêdding nagri |
kasrah
bang-bang alum-alum | kang rawe-rawe rantas | malang-malang dènputungi | idu
gêni ering kabèh wong sapraja ||
49.
Wus tamat watêkannira | Kya Patih Arya Sangkuni | kang myarsa sadaya suka |
radyan aturrira aris | saèstu anyèplêssi | lan wujud wayanganipun | paran
pambêkannira | Dhanghyang Druna maharêsi | Ki Gunawan anglajêngakên carita ||
50.
Pupundhèn nagri Ngastina | dadya pangumbahan pikir | kang minangka tuwanggana |
-ning praja tinuwi-tuwi | sapa sinambatting sih | risang Baratmadyasunu | ya
Bambang Kumbayana | satriya ing Ngatasangin | angajawa apaparab Dhanghyang
Druna ||
51.
Adhêdhepok Sokalima | jroning wawêngkon nagari | Ngastina gung sinunggata |
tuhu pandhita linuwih | cipta anggêpe maring | Hyang Widdhi batharanipun |
sinêru mêngku puja | pinrih wor agal lan rêmit | ywa kasêlan ing pangragasuksmanira
||
52.
Lamun nora mangkonoa | mungguh kawula puniki | yêkti nora darbe daya |
(ng)gonne bisa mobahmosik | malah kaworan saking | Hyang Purbamisesanipun |
loro-loroning tunggal| têtêp-tinêtêpan sami | dadya amung kawula darma lumakya
||
53.
Wêwatêkannira marang | sasaminirèng dumadi | sisinglon sabarang karya | nora
kêna yèn dinugi | saking pêncaring angling | labêt loro-loro têlu | tan
ngêmungkên sajuga | kaarah nyampar pakolih | ing pirêmbag mubêt kêsit nora
panggah ||
54.
Pakolèhe kang supaya | aywa katlindhês ingkang ngling | ingkang tumiba ing ala
| amung kang tumibèng bêcik | katonna rêmbug saking | iya ing sariranipun |
marma cinalang-calang | pakewuhe kang ginati | salingkuhe wiweka dinèkèk ngarsa
||
55.
Palèsèddan ing wicara | pangarêp ngenaki ati | nanging sadalêmming cipta |
mandêng caloroding kapti | yèn wus wruh dènjurungi | pinèt saprayoganipun |
awiknya ngamandaka | ing
sabda tan ngatawisi | awit saking kinêmbong basa mardawa ||
56.
Ngêgungkên pangêla-êla | ginunturan ing mamanis | abang lambe marakdriya | wisa
martane ngênani | kadhang warta wisaning | anggutuk lor kêna kidul | marma sang
Dhanghyang Druna | mêngkono watêking ati | ing uwite saking kasluruning lampah
||
57.
Dahat adrênging wardaya | duk maksih nèng Ngatasangin | tan arsa gumantyèng
rama | amung sangêt mangun-tèki | kapati mati-raga | nora sare dhahar nginum |
mênêng manungku puja | manuh manawa manonni | kalêksanan antuk wangsiting
jawata ||
58.
Yèn sanyata mamrih sira | mring kamulyaning jagad tri |
wudharên tapabratanta | lumakuwa angajawi | ng
kono ana janmi | kakasihing jawata gung |
turasing Sang Hyang Brahma | nanging karsaning Dewa di | ing samêngko pan maksih kinarya samar ||
59.
Durung katon kawistara | maksih dipun waranani | dening Hyang Jati wasesa |
srana andhapasor sami | mamrih raharjèng budi | tapabratane sinamun | asorre
ngêmu rasa | Pandhu Dewanatasiwi | Narapati nagara gung ing Ngastina ||
60.
Wus dadi pratiknyanira | sinung papancène pasthi | dening Hyang Jagad
Pratingkah | singa-singa wong kang asih | miluta anyêdhaki | bisa momong marang
iku | sayêkti katarima | barang pamudyane dadi | wus mangkono iya ora kêna
cidra ||
61.
Marma Bambang Kumbayana | enggal dènnira lumaris | ngulati mring tanah Jawa |
mituhu ucapping wangsit | samana sampun prapti | nanging kaloloh ing laku |
labuh labêting arda | tumpang so sabarang kardi | ngungun ing tyas wau Risang
Rêsi Druna ||
62.
Awit dudu kang sinêdya | mungguh Ngastina nagari | rèhning wus bangsa pandhita
| dadya sêdya tan gumingsir | mantêp têtêp nglakoni | laku ingkang wus kabanjur
| kacêmplung nèng Ngastina | momong Prabu Kurupati | mung ing batin miluta Nata
Pandhawa ||
63.
Lan mungguh Sri Duryudana | dahat dènnira mumundhi | marang risang Dhanghyang
Druna | angangge guru marsandi | ing rêmbag gung tinari | pra samya kèlu
kalulun | wong sapraja Ngastina | mangastawa ngaji-aji | amiminta aji jaya
kawijayan ||
64.
Sang Nata sadina-dina | mèh nora sah lan sang rêsi | lawan sira Arya Suman |
iya sang Patih Sangkuni | ingkang minangka tali | ngêncêngi sagung rinêmbug |
wani toh lara pêjah | mantêp ora angoncati | marma nurut nata mring sarkaranira
||
85. Dhandhanggula
1.
Sampun titi pambêkannya Rêsi | Sokalima mangkya ulun mêdhar | kang sinung sih
Jawatane | sira sang Pandhusunu | Sri Iswara Cintakapuri | miwah sakadangira |
kalima winuwus | kalakuwanira samya | Prabu Darmakusuma Yudhisthira ji | iya
sang Dwijakangka||
2.
Iya Darmawangsa sri bupati | Puntadewa Guna Talikrama | Cintakapura prajane |
Ngamarta ya winuwus | ing Batanakawarsa dening | panênggaking Pandhawa | risang
Bayusunu | iya Arya Bratasena | Wrêkudara ya Kusumayuda tuwin | sang Bima gêng
birawa||
3.
Paparab satriya Jodhipati | nunggil munggwèng sajroning nagara | de kang dadi
panêngahe| satriya surasadu | Madukara ingkang ngrênggani | paparab Dananjaya |
ya sang Pandhusunu | Palguna Arjuna Parta | Endraputra Janaka Radèn Jahnawi |
Prêmadi ya Pamadya ||
4.
Lawan bibisik Prabu Karithi | nanging muhung ana ing suwarga | ing Tejamaya
siniwèng | dening pra surawadu | yèku nama Prabu Karithi | malih sang
Pandhuputra | dwi warujunipun| dhêdhepok ing Tanjungtirta | sakaliyan sapa
dasanèng wawangi | Nangkula lan Sadewa ||
5.
Jangkêp gangsal ing mangkya winarni | pambêkannya Sri Darmakusuma | rumangsa
kawula kiye | ing tyas marmanya kudu | karya bêcik marang sasami | pangangkah
aywa kêndhat | asarananipun | nêpungakên kabêcikan | marang liyan kang widadaa
basuki | lan norring jiwa raga ||
6.
Kang supadya sidaning dumadi | mindêng-mindêng ngudang katarima | sumuci mring
batharane | jumitaning sumungku | nungku tama mamati kapti | sakarsanirèng
liyan | katampèn rahayu | sanityasa tyas susanta | sêtyaning ngling sêdya mrih
rênaning ati | tan tilar parikrama ||
7.
Sakarsane tan arsa sak sêrik | -ira marang sakèhing tumitah | wahyane pamuwus
sarèh | sarèh sarekaning hyun | sêmu mênêng tan mardulèni | sasolah bawaning
lyan | pan namung jinurung | kang katampik nora nana | mung kalêbut watak
angaruh-aruhi | amot mêngku ing driya ||
8.
Yèn ngandika tansah angiribi | nora pisan yèn nyulayanana | marang sasama-samane
| sarênganing tumuwuh | panyiptane ing Suksma jati | kang murwa ing bawana |
bisaa sawujud| ilanga jênêng kawula | panganggêpe wus mati sajroning urip |
kamulyaning kaanan||
9.
Ing (n)jaba jro jinumbuhkên sukci | kadya palwa kamot ing samodra | tan sêsak
dening sarahe | mis bacin ganda arum | rêgêd rêsik agal lan alit | kalêbu tan
tinulak | sumungku ring ayu | ing pangrasa sukmanira | pan linanggêngakên
kalawan pamuji | wus tanpa pilih papan ||
10.
Mandêng Maha Sukcining Hyang Widdhi | kang winanuh jaman têpêtloka | sumingkir
marang karamèn | tan karya sukèng kalbu | ing kaanan sawiji-wiji | ing jagad
Janaloka | cinipta tan wujud | wus mulih aranning kuna | sampun tamat pambêkan
Sri Pandhusiwi | mangkya gantya winarna ||
11.
Pambêkannya risang Bayusiwi | sira Radyan Arya Wrêkudara | sang Bratasena
parabe | kaku ananging kukuh | nora tau akarya wiwit | mucuki ing prakara |
adoh saking iku | ing samangsa wus katatap | ing panggalih panggah nora
wigah-wigih | tan ana cinêgahan ||
12.
Nora nganggo tèdhèng aling-aling | apa barang sakarsa balakan | tan nganggo
bêcik-bêcike | lamban bae ing catur | lomas-lamis iku tan sudi | nya dhadha
êndi dhadha | ywa kakèhan rêmbug | singa bêcik binêcikan | singa ala iya pasthi
dialani | amuk rêbutên ing prang ||
13.
Kêncêng lêmpêng nora minggrang-minggring | nir wikara nir baya nir pringga |
têtêg sabarang karsane | tan nganggo singan-singun | ala bêcik bêcik tumuli |
ewuh pakewuh tanpa| bênêre linajur | ngukuhi kêcaping kata | etang wuwus yèn
wus wêdhar dènrungkêpi | tan nana kinèringan ||
14.
Wus tan ngetung lara lawan pati | tan suminggah sêdya linaksanan | ngantêpi
basane bae | tan kêndhak dening ridu | nadyan para jawata sami | tan kêna
malangana | ing sakarsanipun | anggêpe mring Hyang Wisesa | nora sêlak lamun
kinarya gagênti | ilang was-wasing driya ||
15.
Sajatine bathara linuwih | nora arah ênggon warna rupa | kalimputan ing anane |
purbawisesanipun | pribadi sang sidaning dadi | wus wiratamèng cipta |
pupuntoning kawruh| kawula wus tan rumangsa | Arya Sena tan bèncèng-cèwèng
maligi | wênang adarbe karsa ||
16.
Srana mantêp têtêp tan gumingsir | bêtah ngangkah yèn durung kalakyan | apa
kang kinarsakake | nora marêm ing kalbu | lamun durung prapta sajati |
jati-jatining karsa | sinêru sinêngkut | wus tamat pambêkannira | Arya Sena
wong agung ing Jodhipati | mangkya ingkang winarna ||
17.
Pambêkannya Rahadyan Pamadi | Arya Dananjaya sang Arjuna | anênggih Radyan
Pamade | sang Batharendrasunu | apaparab Prabu Karithi | kêkêmbange bawana |
Madukara mêngku | sang Parta iya Janaka | amanjaya jayane sang jayèng jurit |
prawira widigdaya ||
18.
Amumpuni ing guna kasêktin | datan kewran gêlarring ngayuda | têtêg tatag
sabarang rèh| sarèh sasmita putus | tatas buntas yitnèng wigati | wiweka surèng
laga | lêga lir tumambuh | tapa tapaking warastra | munggwèng graninng kang
arga antikswa lungit | ing rat tuhu minulya ||
19.
Mila dadi kondhang ing sabumi | sira Rahadyan Andananjaya | saking budi
paradhahe | sring ngêtog ing sakayun | ing sujanma jalu lan èstri | sakarsa
linanggatan | tan ana winangsul| nadyan surendra bawana | pra jawata tuwin kang
para apsari | inguja sakarsanya ||
20.
Karya rêsêp mring rowange linggih | rêspatine ngunguwung kawangwang | bisa basa
basukine | mardawa ing pangungrum | kaduk-manis ambajong liring | kumêclap nuju
prana | kang kêna kumêpyur | dhasar sêmbada ing warna | wus kaonang-onang ing
jana yèn sigit | sêdhêng dêdêg pidêksa ||
21.
Bang-bang awak ing sarira lêntrih | rurus raras wingit lir ngongotan | antêng
mintir graitane | tan pati kaduk (ng)guyu | mung èsême dèn incrat-incrit |
sumèh ing pasamuwan | ing sêmu sinamun | jroning naya mawa cahya | ing wacana
lir wimbaning sitarêsmi | parigêl paribawa ||
22.
Ing kabuddhan tuhu andhèwèki | babaguse wayuh wong sanambang | mêksa katon
unggul dhewe | manawa ing panggunggung | binanjurna kamot ing tulis | langkung
pangêla-êla | kirang papannipun | mangkana sang Endraputra | bisa manjing
ajur-ajèr agal rêmit | tan kewran ing kaanan ||
23.
Dhasar bêtah tapabrata lêsning | Mintaraga tama êning coba | kalis godha
rêncanane | panganggêpirèng kayun | kang kawasa amisesani | sayêkti tan kasêlan
| ing olah kang dudu | dadalan kang murbèng titah | kamulane limput-linimputan
ing sih | satunggal nora tunggal ||
24.
Nora tunggal ananging ngêmori | yêkti lamun iya uga iya | iya iku dudu kiye |
agampang nanging ewuh | pasthi dunung tan andunungi | kêncêng têrkadhang mêmbat
| sumendhe sumangguh | agagah nora agahan | sagah dèrèng kinantên pasthi
ananging | yèn sêlak botên pisan ||
25.
Anut mangsa kalaning dumadi | nyata lempoh angidêri jagad | iya kana iya kene |
amung babasanipun | ya bojomu ya bojo mami | dene ta garwaningwang | têtêp
garwaningsun | wus titi ingkang pambêkan | satriya nung ing Madukara ngrênggani
| mangkya gantya winarna ||
26.
Watêkannya risang Pandhusiwi | kang sumêndhi myang wuragilira | ing warna tan
na sanèse | myang solah bawanipun | sang Nangkula Sadewa sami | tan pae ing
paeka | sakaliyan jumbuh | marang Hyang Purbawisesa | mung sumarah datan
andarbèni kapti | mênêng tan mêngku karsa ||
27.
Nora nana kang dèn paran ati | nora suka lan nora sungkawa | iya apa satibane |
karsane Maha Luhur | sakarêntêg nora sak sêrik | wus ngiwullakên cipta | rêsik
tan sumênut | sagalugut nora nana | kang kinarsan apa sêdya paring bêcik | wus
nora pisan-pisan ||
28.
Apa dadi ala kang kinapti | ala manèh kalamun arêppa | kang bêcik nora
rinanggèh | dadya mung gumalundhung | angalindhung maring Hyang Widdhi | tan
darbe tatampikan | tan darbe panuwun | tan darbe dayaupaya | amung lila sukur
pasrah ing dewa di | awit Hyang Wicaksana ||
29.
Mring sasama samaning ngaurip | tan mlaku-mlakuwa kinèdhêpan | sawêruh-wêruhe
dhewe | ala bêcik tan muwus | iya nora tan angrasani | kang mangkene mangkana |
tan nacad lan (ng)gunggung | urippe mung babarêngan | sande siyos baya
pinanggih pribadi | tan ana paran-paran ||
30.
Sakaliyan sungkêmira sami | saparentahing raka sakarya | sadaya sakarsa dhèrèk
| ajurra kumur-kumur | yèn pakonne dipun jurungi | tan pisan sumingkira |
sumungkêm samya nut | titi tamat pambêkannya | satriya di Nangkula Sadewa lêwih
| gantya kang winursita ||
31.
Sastra ingkang tumrap sela munggwing | sangarêpe candhi Krêsna apan |
sasambêtan suraose | ingkang sampun kasêbut | pambêkannya sang Pandhusiwi |
myang Krêsna cariyosnya | punika nak bagus | kalimanirèng Pandhawa | wus ubaya
lan sakadangira sami | aywa sah sing sasana ||
32.
Asor-unggul malarat lan sugih | mati-urip lan lara-kapenak | salah siji labuh
kabèh | sabiyantu ing kayun | tan sulaya sabayapati | yèka kang patêmbaya | ing
upaminipun | antigan sapatarangan | pêcah siji kabèh milu ambelani | swuh
brastha suka lila ||
33.
Sanadyan wus mangkono kinapti | sang Pandhawa prandene tan tilar | arêmbag
saprayogine | kang raka sang inastu | narendra di ing Dwarawati | sri nata
Danardana | Padmanaba Prabu | paparab Bathara Krêsna | Wisnumurti ya Kesawa
Arimurti | narpati Narayana ||
34.
Amung kadang naksanak saking stri | lan Pandhawa nanging wus ubaya | gêmah
rusak bela bae | kalima sunu sarju | dadi nême sang Wisnumurti | marma sêdya
mangkana | Sri Krêsna puniku | kalawan Radèn Janaka | sakaliyan sami katitisan
dening | kyatingrat Sang Hyang Suman ||
35.
Wus pinaro karsaning Hyang Luwih | panitise Hyang Wisnu Bathara | angagal
kaalusane | pisah roroning dhapur | saupama lir sosotya di | lawan êmbanannira
| samodra lan alun | kadya surya lan sorotnya | puspita bra ngambar gandanira
sumrik | lir jiwa anèng raga ||
36.
Lumah kurêpping suruh upami | yèn dinulu beda seje warna | ginigit padha rasane
| mangkono pindhanipun | nata Krêsna lawan Jahnawi | lugune nora beda | sami titis
Wisnu | wus ngalela ngejawantah | tuhu tunggal pinangka padha sawiji |
sudibyèng jagadraya ||
37.
Bisa nuksma kang agal myang alit | krêtarta saolah kridhaningrat | kang
minangka prajuritte | kontanning jawata gung | kinèn munah laku durniti |
angkara ngangsa arda | adrêng pakarti dur | ing rèh rurusuh rinusak | Sang
Hyang Wisnu ingkang andarbèni kardi | anggêmpur kala murka ||
38.
Nora pae sajroning wus nitis | têtêp tumurun mring ngarcapada | lêstari ing
pakaryane | marma sang antuk wahyu | katitisan sang Wisnumurti | ing watak
kalakuwan | myang pambêkan jumbuh | aji kaote samantra | sang Arjuna angumbar
karsa ngratani | yèn Krêsna rada cêgah ||
39.
Amung ngudi dadining pambudi | kawaspadan lêpasing graita | wicaksana sasanane
| siddhi paningalipun | ing wêweka pangati-ati | limpad ing pasang cipta | wruh
ing iya dudu | ing nistha madya utama | tuman têmên ta sujananing naya di |
mring sêmu nora samar ||
40.
Sakarêntêg iya nora pangling | marang sande siyosing prakara | kinarang nèng
graitane | bisa manis ing têmbung | wruh ing têmbung kang kandêl tipis | miwah
kang dawa cêndhak | mandhêk lawan laju | anuhoni asthabrata | nora wangwang ing
sabda tatas patitis | putus ing pasang cipta ||
41.
Yèn ngandika karya sukèng ngati | lawan nora mathênthêng miyagah | kadya
pangangguran bae | manis winoran cucut | tumarêcêp sabda tarincing | angandhar
tan nglêmpara | wossing tan kalimput | limpating budi kumêpyar | lamun nyandhak
karya kêkênthêl lan pikir | pan nora amisesa ||
42. Dhèmês ngêtrap lamis nanging dhamis | tan katara
lamun ngumpêt karsa | rapêt ing pasambunganne | bisa nigas anyambung |
ambabangun ayêmming ati | awit carita krama | karêm olah sêmu | ênggon
wangsulle mikêna | kêdhap-kêdhap kocaking netra lan alis | tan kawistarasmara
||